Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке) Страница 12

- Ох, дарагая, як мне прыемна, што вы ангелька. Мне так блага. Я не магу перайсцi да вас. Ведаю, што я баязлiвая старая дурнiца, - ёй было агiдна, што неабходнасць вымагала яе нагадаць свой сапраўдны ўзрост, - калi б вы падалi мне руку дапамогi?

"На такую гульню мне не хапае доўгiх валасоў - выглядала б болей па-жаноцку, - думала яна, - шкада, што пальцы жоўтыя. Дзякуй богу, ад мяне ўжо не нясе джынам".

Дзяўчына зрабiла крок ёй насустрач.

- Вядома, дапамагу. Вам не трэба баяцца. Вазьмiцеся за маю руку.

Мiс Уорэн учапiлася за руку дзяўчыны сваiмi моцнымi пальцамi, нiбыта сцiскаючы шыю нейкага злога сабакi.

Калi яны дайшлi да наступнага калiдора, яна зноў загаварыла. Шум цягнiка крыху сцiшыўся, i яна магла панiзiць голас да хрыплага шэпту.

- Калi б у цягнiку знайшоўся доктар, мая дарагая. Я так блага сябе пачуваю.

- Але ж тут ёсць доктар. Яго завуць Джон. Ноччу я самлела, i ён дапамог мне.

- Я так баюся дактароў, дарагая, - сказала мiс Уорэн, радуючыся ў душы: вельмi пашанцавала, што дзяўчына ведае Цынера. - Спярша давайце крышачку пагаворым: мне трэба супакоiцца. Як вас завуць, мiлачка?

- Корал Маскер.

- Можаце называць мяне Мейбл. Мейбл Уорэн. У мяне ёсць пляменнiца, вельмi падобная да вас. Я працую ў Кёльне, карэспандэнтам у адной газеце. Абавязкова прыязджайце наведаць мяне як-небудзь. Цудоўная кватэрка. Вы зараз у адпачынку?

- Я танцую. Еду ў Канстанцiнопаль. Там захварэла адна дзяўчына ў ангельскiм шоў.

Трымаючы руку дзяўчыны ў сваёй, усхваляваная да глыбiнi сэрца, Мейбл Уорэн раптам адчула неадольнае жаданне праявiць сваю шчодрасць самым абсурдным спосабам. Чаму б не адмовiцца ад надзеi захаваць пры сабе Джанет Пардаў i не прапанаваць гэтай дзяўчыне скасаваць кантракт i заняць месца Джанет у якасцi платнай кампаньёнкi?

- Вы такая прыгожанькая, - уголас сказала яна.

- Прыгожанькая, - паўтарыла Корал Маскер. Яна нават не ўсмiхнулася нiшто не магло пахiснуць яе недаверу. - Вы што, кпiце з мяне?

- Мая дарагая, вы такая добрая i мiлая.

- Вось тут вы сапраўды маеце рацыю, - загаварыла Корал Маскер крыху вульгарным тонам, i гэта на iмгненне азмрочыла мары Мейбл Уорэн. Дзяўчына гаварыла ўмольна: - Хопiць ужо гаварыць мне пра маю дабрыню. Лепей скажыце iзноў, што я прыгожанькая.

Мейбл Уорэн пагадзiлася з вялiкай ахвотай:

- Мiлачка мая, вы проста цудоўная. - Велiзарнае здзiўленне, з якiм дзяўчына выслухала яе, было кранальнае: слова "цнота" мiльганула ў разбэшчанай гарадскiм жыццём свядомасцi Мейбл Уорэн. - Вам нiхто ў жыццi не казаў гэтага? - нецярплiва i недаверлiва спытала Мейбл Уорэн з маленнем у голасе. - Нават ваш малады сябар у вагоне-рэстаране?

- Я знаёмая з iм вельмi мала.

- Думаю, вы дастаткова разважлiвая, мая дарагая. Жыдам давяраць нельга.

- Вы лiчыце, што ён падумаў тое самае? - павольна сказала Корал Маскер. - Што ён мне не спадабаўся, бо ён жыд?

- Яны ўжо прызвычаiлiся да гэтага, дарагая.

- У такiм разе я пайду i скажу яму, што ён мне падабаецца, што мне заўсёды падабалiся жыды.

Мейбл Уорэн злосна працадзiла скрозь зубы шэптам непрыстойную лаянку.

- Што вы сказалi?

- Вы ж не кiнеце мяне ў такiм стане, пакуль не знойдзеце доктара? Паслухайце, маё купэ ў самым канцы цягнiка, я еду з пляменнiцай. Я пайду туды, а вы пашукайце доктара.

Яна прасачыла, як Корал Маскер знiкла, i праслiзнула ў туалет. Паравоз раптоўна спынiўся, а потым даў заднi ход. Глянуўшы ў акно, мiс Уорэн пазнала шпiлi Вюрцбурга, мост цераз Майн. Паравоз заганяў пад навес вагоны трэцяга класа, манеўруючы ўзад i ўперад памiж сiгнальнымi будкамi i запаснымi пуцямi. Мiс Уорэн пакiнула дзверы прыадчыненымi, каб назiраць за калiдорам. Калi з'явiлiся Корал Маскер i доктар Цынер, яна зачынiла дзверы i пачакала, пакуль iх крокi не зацiхлi. Iм было яшчэ доўга iсцi па калiдорах, i, калi яна паспяшаецца, часу ёй хопiць. I выслiзнула з туалета. Перш чым яна паспела зачынiць дзверы, цягнiк таргануўся i рушыў, i дзверы з бразгатам зачынiлiся, але нi Корал Маскер, нi доктар Цынер не абярнулiся.

Мейбл Уорэн нязграбна пабегла па калiдоры, iмклiвы ход цягнiка кiдаў яе ад адной сцяны да другой, яна ўдарыла руку i калена. Пасажыры, якiя вярталiся са снедання, прыцiскалiся да вокнаў, каб прапусцiць яе, некаторыя лаялiся па-нямецку, ведаючы, што яна ангелька, i думалi, што яна iх не разумее. Яна злосна ўсмiхалася iм услед, паказваючы вялiзныя пярэднiя зубы, i бегла далей. Патрэбнае купэ знайсцi было лёгка - яна пазнала плашч, якi вiсеў у кутку, i мяккi паношаны брыль. На сядзеннi ляжала ранiшняя газета: доктар Цынер, пэўна, купiў яе некалькi хвiлiн таму на вакзале ў Вюрцбургу. За той кароткi час, пакуль яна даганяла Корал Маскер, яна прадумала кожны свой ход: пасажыр, якi ехаў у тым самым купэ, снедае ў рэстаране, доктар Цынер шукае яе на другiм канцы цягнiка, i яго не будзе, прынамсi, некалькi хвiлiн.

За гэты час яна павiнна шмат што разведаць, каб прымусiць яго загаварыць.

Спачатку плашч. У кiшэнях нiчога не было, акрамя пачка запалак i цыгарэт "Голд Флейк". Яна ўзяла брыль i прашчупала стужку i паглядзела за падшыўкаю. Ёй ужо даводзiлася часам знаходзiць вельмi патрэбную iнфармацыю, схаваную ў брылi, але ў доктарскiм нiчога не аказалася. Зараз наступiў самы небяспечны момант вобыску - бо брыль i нават кiшэнi плашча можна агледзець непрыкметна, а сцягнуць чамадан з сеткi, узламаць замок сцiзорыкам i падняць века - гэта ўжо надта падводзiла яе пад пагрозу быць абвiнавачанай у крадзяжы. Дый яшчэ адно лязо сцiзорыка зламалася, калi яна корпалася з замком. Кожны, хто пройдзе мiма купэ, адразу здагадаецца, чым яна тут займаецца. З пакрытым потам iлбом яна ўсё болей шалела ад спешкi. "Калi мяне заспеюць тут, звальнення не пазбегнуць. Самая танная газецiна ў Ангельшчыне не даравала б такога, а калi мяне выганяць, я страчу Джанет i шанцы займець Корал. А калi дасягну сваёй мэты, - думала яна, тузаючы, пiхаючы, абдзiраючы пазногцi, - мне дадуць усё, што захачу, у абмен на такi матэрыял можна будзе патрабаваць надбаўку, прынамсi, чатыры фунты ў тыдзень. Я змагу наняць большую кватэру. Калi Джанет даведаецца пра гэта, яна вернецца да мяне, тады ўжо яна мяне не кiне. За такiя грошы я куплю сабе шчасце i спакой", мiльганула ў галаве, i замок, нарэшце, падаўся, века паднялося, i яе пальцы дабралiся да тайнiкоў доктара Цынера. I першым такiм тайнiком быў шарсцяны бандаж.

Яна асцярожна падняла яго i знайшла пашпарт. Ён быў на iмя Рычарда Джона, прафесiя - настаўнiк, узрост - пяцьдзесят шэсць год. "Гэта яшчэ нiчога не значыць, - думала яна. - Усе яны, падазроныя чужаземныя палiтыкi, добра ведаюць, дзе купiць пашпарт". Яна паклала пашпарт туды, дзе знайшла, i пачала мацаць рукамi адзенне, прабiраючыся да сярэдзiны чамадана, да таго месца, куды не даходзяць звычайна мытнiкi, - яны заўсёды правяраюць багаж знiзу i збоку. Яна спадзявалася адшукаць якую-небудзь брашуру цi пiсьмо, але там аказаўся толькi стары "Бедэкер"* выдання 1914 года - "Канстанцiнопаль, Малая Азiя, Балканы, Архiпелаг, Кiпр", загорнуты ў штаны. Аднак Мейбл Уорэн рабiла ўсё старанна i дакладна: мяркуючы, што яшчэ каля хвiлiны ёй нiчога не пагражае. Калi аглядаць ужо болей нiчога не засталося, яна раскрыла "Ведэкер" - дзiўна было, чаму ён так старанна схаваны. Яна паглядзела на форзац i з расчараваннем прачытала iмя Рычарда Джона, напiсанае дробным няроўным почыркам - кончык пяра крэмзаў паперу. Але пад прозвiшчам быў напiсаны адрас: Скул Хаўс, Грэй Берчынгтан-он-Сi - яго варта было запомнiць. "Кларыён" можа паслаць туды супрацоўнiка ўзяць iнтэрв'ю ў дырэктара школы. Пэўна, з гэтага можа атрымацца неблагi матэрыял.

* Папулярныя i шырока распаўсюджаныя ў канцы XIX - пачатку XX стагоддзяў даведнiкi па розных краiнах Эўропы, якiя выдавалiся серыямi ў Германii; названыя па iменi пачынальнiка серыi.

Даведнiк, вiдаць, быў куплены ў букiнiста, вокладка была вельмi пашарпаная, на форзацы наклейка з iмем прадаўца на Чарынг-Крос-роўд. Яна разгарнула кнiгу на раздзеле, прысвечаным Белграду. Там была схема горада памерам на старонку, яна была ададраная ад карашка, але нiякiх паметак на ёй не было. Мiс Уорэн прагледзела кожную старонку, прысвечаную Белграду, потым кожную пра Сербiю, кожную пра дзяржавы, якiя цяпер уваходзяць у склад Югаславii, - нiчога там не было асаблiва прыметнага, апроч чорнай кляксы. Яна кiнула б пошукi, калi б не знайшла кнiгу ў такiм месцы. Упарта, не давяраючы сваiм вачам, яна ўпэўнiвала сябе, што кнiга была схавана нездарма, значыцца, у ёй павiнна быць тое, што трэба было схаваць. Бегла праглядаючы старонкi i прытрымлiваючы iх вялiкiм пальцам - яны клалiся няроўна з-за мноства складзеных карт, - яна ўбачыла на адной старонцы нейкiя лiнii, кружочкi i трохкутнiкi, накрэсленыя чарнiлам паверх тэксту. Але ў тэксце iшла гаворка толькi пра нейкае невядомае мястэчка ў Малой Азii, лiнii ж маглi быць накрэмзаны няўмелай рукой дзiцяцi з дапамогай лiнейкi i цыркуля. Вядома, калi гэтыя лiнii - нейкi код, толькi эксперт змог бы iх расшыфраваць. "Ён мяне перамог, - з нянавiсцю падумала яна, прыводзячы ў парадак усё, што было ў чамадане, - тут нiчога няма". Але ёй не захацелася класцi "Бедэкер" назад на месца. Калi ён яго схаваў, у гэтай кнiзе нешта не так. Рызыка ўжо i так была даволi вялiкая, таму яна, не раздумваючы доўга, вырашыла яшчэ крыху рызыкнуць. Зачынiўшы чамадан, яна паклала яго назад на сетку, а "Бедэкер" засунула пад кофтачку i зацiснула пад пахай - там можна было прытрымлiваць яго збоку рукой.