Грэм Грин - Стамбульскi экспрэс (на белорусском языке) Страница 6

Розум у яе зусiм праяснiўся з таго моманту, калi яна прыйшла да памяцi: перакулены з ног на галаву свет, дзе не доктар, як на самой справе, а яна нахiлiлася над iм, i яму патрэбная была нiбыта яе спагада i клопат, - крута перавярнуў яе ўяўленне пра жыццё.

- Не трэба яго турбаваць, - папрасiла яна незнаёмага, але таго ўжо не было побач, i ён не пачуў яе просьбы.

- Як вы думаеце? - спытаў Майет. - Можа, ён мае рацыю? Можа, сапраўды тут крыецца нейкая таямнiца?

- У кожнага з нас ёсць свае асабiстыя тайны.

- Магчыма, ён хаваецца ад палiцыi?

- Ён добры, - сказала яна з абсалютнай упэўненасцю ў справядлiвасцi гэтага сцвярджэння.

Майет пагадзiўся з ёю - гэта дазволiла iм болей не думаць пра доктара.

- Вам трэба легчы, - сказаў ён, - i пастарацца заснуць.

Яна адказала няпэўна:

- Я не змагу заснуць, калi побач тая жанчына з яе страўнiкам.

Ён адразу прыгадаў мiстэра Пiтэрса, якi сядзiць у сваiм кутку i чакае, калi яна вернецца, каб узнавiць на дармаўшчыну бязвiннае задавольванне плоцкiх пажадаў, якое не выклiкае нiякiх непрыемнасцей. I Майет прапанаваў:

- Вы павiнны пайсцi ў маё спальнае купэ.

- Як? У вагоне першага класа?

Тое, што яна не паверыла яму, хоць i вельмi хацела гэтага, вызначыла ўсё: Майет вырашыў зрабiць шырокi жэст у духу ўсходнiх багацеяў - паднесцi дарагi падарунак, не чакаючы i не патрабуючы нiчога ўзамен. Скнарлiвасць традыцыйны папрок людзям яго нацыянальнасцi, аднак ён пераканае адну з хрысцiянак у тым, што гэта зусiм не так. Сорак гадоў жыцця ў пустынi, далёка ад урадлiвых земляў Егiпта, выпрацавалi ў яго продкаў суровую звычку абыходзiцца некалькiмi фiнiкамi i глытком вады. Дый i тысячагоддзi, праведзеныя ў пустэчы хрысцiянскага свету, дзе даводзiлася дзеля бяспекi хаваць свае скарбы, не заахвочвала да шчодрасцi. Аднак свет змянiўся, пустыня расквiтнела, у розных месцах свету, асаблiва ў Заходняй Эўропе, жыд можа выявiць iншыя якасцi характару, раней уласцiвыя толькi арабам, - якасцi па-царску шчодрага гаспадара, якi здатны абмыць ногi жабраку i накармiць яго са сваёй талеркi; часам ён можа з ворага багатых хрысцiян ператварыцца ў сябра любога самага апошняга жабрака, што iмем госпада бога папросiць прытулку. Спакваля грукат цягнiка ацiхаў у яго галаве, святло ў вачах тухла, калi ён дзеля задавальнення пачуцця сваёй чалавечай годнасцi паставiў у аазiсе намёт i выкапаў у пустынi калодзеж. Ён развёў перад дзяўчынай рукi:

- Так, вам трэба адпачыць, i вы будзеце спаць у маiм купэ. Я дамоўлюся з кандуктарам. I маё футра - вы павiнны яго ўзяць. Яно вас сагрэе. У Кёльне я прынясу вам кавы, а зараз вам лепей паспаць.

- Я не змагу заснуць, пакуль не даведаюся, дзе вы самi будзеце спаць.

- Знайду дзе-небудзь. У цягнiку гэтым разам шмат свабодных месцаў.

Iзноў Корал адчула бязмежную пяшчоту, якая цяпер ужо не палохала яе, здавалася, што яе падхапiла цёплая хваля, i здарылася гэта непадалёк ад берага, i нават калi страх агорне яе, яна зможа стаць нагамi на пясчанае дно, - i гэтая хваля нясе яе, без нiякiх намаганняў з яе боку, туды, куды ёй хочацца, - да ложка, да падушкi, да свежых прасцiн, дзе яна зможа залезцi пад цёплую коўдру i заснуць. Яна сэрцам адчула, як да Майета разам з упэўненасцю вярнулiся мiласэрнасць, лiтасць, дабрыня, i замест таго каб прасiць прабачэння i нешта гаварыць суцяшальнае, ён проста ператварыўся ва ўвасабленне дабрынi i зычлiвасцi.

Майет не стаў шукаць кандуктара, а прыткнуўся на адкiдным сядзеннi ў калiдоры, склаў накрыж рукi i ўладкаваўся падрамаць да Кёльна. Але без футры было вельмi холадна. Хоць усе вокны на калiдоры былi зачынены, усё адно цягнула скразняком з дзвярэй на пляцоўку памiж вагонамi. Дый грукатанне цягнiка цяпер было не такое аднастайнае, каб да яго прызвычаiцца: памiж Гербершталем i Кёльнам было шмат тунеляў, а ў кожным з iх грукат узмацняўся. Майет спаў неспакойна: iмклiвы напор выпушчанай пары i скразняк з дзвярэй, якi халадзiў яму твар, ублытвалiся ў яго трывожны сон. Калiдор ператварыўся ў Спанiердз-роўд*, абапал якой цягнулiся зараснiкi верасу. Iсаак павольна вёз яго ў сваiм "бэнтлi"**, яны разглядвалi дзяўчат, якiя шпацыравалi парамi ўздоўж асветленага лiхтарамi ўсходняга боку вулiцы, - гэта былi прадаўшчыцы, якiя рызыкоўна прапаноўвалi сябе за келiх вiна ў гатэлi, прагулку ў аўтамабiлi i за магчымасць павясялiцца на дармаўшчыну; на другiм баку вулiцы ў прыцемках сядзелi на лаўках прастытуткi, азызлыя, знябытыя i старыя; спiны ў iх былi павернуты да пясчаных адхонаў i кустоў верасу, яны чакалi якога-небудзь нямога цi сляпога мужчыну, зусiм лядачага, якi б прапанаваў iм дзесяць шылiнгаў.

* Вулiца ў Лондане.

** Марка дарагога аўтамабiля кампанii "Ролс-ройс".

Каля лiхтара Iсаак прытармазiў "бэнтлi", мiма праплывалi незнаёмыя, маладыя, прыгожыя твары дзяўчат. Iсааку чамусьцi хацелася пухленькую бландзiнку, а Майету - стройную брунетку, аднак падчапiць якраз такiх было нялёгка: уздоўж усходняга боку вулiцы цягнулася чарада машын iх супернiкаў, а дзяўчаты палiлi цыгарэты i пасмiхалiся, прыхiлiўшыся да адчыненых дзвярэй; на другiм баку вулiцы цярплiва вяла назiранне толькi iх адзiная двухмесная машына. Майета пачалi ўжо злаваць бескампрамiсныя дамаганнi Iсаака, у "бэнтлi" было холадна, у твар дзьмуў скразняк, - i ўбачыўшы, што мiма праходзiць Корал Маскер, ён выскачыў з машыны, прапанаваў ёй спачатку цыгарэту, потым выпiўку i, нарэшце, паездку ў машыне. "Такiя дзяўчаты маюць, зрэшты, адну добрую якасць, - думаў Майет, - яны ведаюць, што азначае паездка ў машыне, i, калi твой выгляд iм не даспадобы, яны проста гавораць, што iх чакаюць дома". Аднак Корал Маскер згадзiлася пакатацца з iм у машыне, i яны разам хаваюцца ў цемрадзi аўтамабiля. Лiхтары, гатэлi, будынкi засталiся ззаду, абапал дарогi пацягнулiся дрэвы, у зялёным святле фар яны здавалiся нiбыта сiлуэты, выразаныя з паперы, потым узнiклi кусты з водарам вiльготнай лiстоты, якая хавала ў сабе свежасць ранiшняга дажджу, i нарэшце кароткая жывёльная асалода ў стажку саломы. А што да Iсаака, то хай ён задавальняецца сваёй спадарожнiцай, хоць i цёмнавалосай, але пухленькай, лёгка апранутай дзяўчынай з вялiзным носам i вялiкiмi зубамi. Аднак калi гэтая дзяўчына садзiцца побач з Iсаакам на пярэднiм сядзеннi, яна паварочваецца да Майета, шырока ўсмiхаецца i кажа: "Я не захапiла з сабой вiзiтнай карткi, але маё прозвiшча - Стэйн". Потым, падхоплены моцным парывам ветру, ён караскаецца наверх па вялiзнай лесвiцы, учапiўшыся за срэбныя з пазалотай парэнчы, а гэтая дзяўчына чакае яго наверсе, i на твары ў яе ён бачыць чамусьцi вусiкi; яна паказвае яму на жанчыну, занятую бясконцым швiвам, i крычыць: "Пазнаёмцеся, гэта - мiстэр Экман!"

Корал Маскер у адчаi адкiнула руку з коўдры: яна танцавала, танцавала i танцавала ў асляпляльных промнях тэатральных пражэктараў, а бязлiтасны рэжысёр усё бiў яе палкай па голых нагах, прыгаворваючы, што яна дрэнна танцуе, што спазнiлася на месяц i парушыла кантракт. А яна ўсё танцавала, танцавала i танцавала, не звяртаючы на яго нiякай увагi, а ён усё бiў яе палкай па нагах.

Мiсiс Пiтэрс павярнула галаву i сказала мужу:

- Гэтае пiва. Мой страўнiк нiяк не сцiхае. Усё бурчыць i бурчыць. Не магу заснуць.

Мiстэру Оўпi прыснiлася, што ён - апрануты ў стыхар, з крыкетнай бiтай пад пахай i спартыўнай пальчаткай на запясцi - узыходзiць па агромнiстай мармуровай лесвiцы да святога прастола ў божым храме.

Доктар Джон, якi нарэшце заснуў з горкай пiлюляй пад языком, раптам загаварыў па-нямецку. Яму не дасталася спальнага месца: ён сядзеў, выпрастаўшыся ў куточку купэ, i скрозь дрымоту пачуў, як за вокнамi загучала павольнае i распеўнае: "Кёльн, Кёльн, Кёльн".

Частка другая

КЁЛЬН

1

- Ну, вядома ж, любая, я не супраць таго, што ты п'яная, - сказала Джанет Пардаў. На вежы вакзала ў Кёльне гадзiннiк прабiў адзiн раз, i афiцыянт на тэрасе "Эксцельсiёра" пачаў выключаць святло. - Пачакай, любая, давай я прывяду ў парадак твой гальштук. - Яна нахiлiлася праз столiк i паправiла гальштук у Мейбл Уорэн.

- Мы жывём разам тры гады, - сказала мiс Уорэн нiзкiм маркотным тонам, - i я нiколi не дазваляла сабе павышаць на цябе голас.

Джанет Пардаў пакратала пальцам з парфумай за вушамi.

- Напрамiлы бог, дарагая, паглядзi на гадзiннiк. Цягнiк адыходзiць праз паўгадзiны, мне трэба ўзяць багаж, а табе - iнтэрв'ю. Дапiвай свой джын, i пойдзем.

Мейбл Уорэн дапiла джын. Потым паднялася з крэсла, i яе мажная постаць злёгку хiснулася. На ёй быў гальштук, крухмальны каўнерык i спартыўнага крою гарнiтур з цвiду. Бровы ў яе былi цёмныя, вочы карыя i рашучыя, а цяпер чырвоныя ад слёз.

- Ты ж ведаеш, чаму я п'ю, - запярэчыла яна.

- Усё гэта глупства, любая, - сказала Джанет Пардаў, глянуўшы ў люстэрка пудранiцы, каб канчаткова пераканацца, што прыгожая. - Ты добра напiвалася яшчэ да сустрэчы са мной. Хоць трошачкi ведай меру. Я ж пакiдаю цябе толькi на тыдзень.

- Трымайся далей ад мужчын! - пахмурна сказала мiс Уорэн, а калi Джанет Пардаў паднялася, каб перайсцi вулiцу, яна моцна ўчапiлася за яе руку. Абяцай мне, што будзеш асцярожная. Калi б толькi я магла паехаць з табой! Каля самага ўвахода на вакзал яна ўлезла ў лужыну. - Ой, глянь толькi, што я нарабiла! Якая ж я няўклюда! Запэцкала табе прыгожы новы гарнiтур! Вялiкай, грубай рукой, аздобленай пярсцёнкам з пячаткаю на мезенцы, яна пачала чысцiць спаднiцу Джанет Пардаў.