Джонатан Свифт - Падарожжы Гулiвера (на белорусском языке) Страница 11

А мiж тым чутка пра тое, што яго гаспадар знайшоў на сваiм полi дзiўнага звярка, разышлася далёка.

Гаварылi, быццам звярок маленькi, меншы нават за вавёрку, але з выгляду вельмi падобны на чалавека: ходзiць на дзвюх нагах, стракоча на нейкай сваёй мове, але ўжо крыху навучыўся гаварыць i на чалавечай мове. Ён разумны, паслухмяны, ахвотна iдзе, калi яго клiчуць, i робiць усё, што яму загадваюць. Мордачка ў яго беленькая - далiкатнейшая i бялейшая, чым твар у трохгадовай дзяўчынкi, а поўсць на галаве шаўкавiстаяi мяккая, як пух.

I вось аднойчы ў госцi да гаспадароў прыехаў iх стары прыяцель.

Ён адразу ж спытаў у iх, цi праўда, што яны знайшлi нейкага дзiвоснага звярка, i гаспадары загадалi сваёй дачцэ прынесцi Грыльдрыга.

Дзяўчынка пабегла, прынесла Гулiвера i паставiла яго на крэсла.

Гулiверу давялося паказаць усё, чаму яго навучыла Глюмдальклiч.

Ён маршыраваў удоўж i ўпоперак стала, па камандзе даставаў з ножан сваю шпагу i засоўваў яе назад, кланяўся госцю, пытаўся ў яго, як ён пажывае, i прасiў прыходзiць часцей.

Старому спадабаўся дзiвосны чалавечак. Каб лепш разгледзець Грыльдрыга, ён надзеў акуляры, i Гулiвер, зiрнуўшы на яго, не мог стрымацца ад смеху: вельмi ўжо яго вочы былi падобныя на месяц-поўнiк, калi ён зазiрае ў каюту праз круглае карабельнае акенца.

Глюмдальклiч таксама зразумела, штб так рассмяшыла Гулiвера, i таксама чмыхнула.

Госць пакрыўдзiўся i падабраў губы.

- Вельмi вясёлы звярок! - сказаў ён. - Але мне здаецца, для вас будзе лепш, калi людзi будуць смяяцца з яго, а не ён з людзей.

I стары параiў гаспадару завезцi Гулiвера ў блiжэйшы горад, да якога было ўсяго нейкiя паўгадзiны язды, гэта значыць, каля дваццацi дзвюх мiляў, i паказваць яго там на кiрмашы за грошы.

З усёй гэтай гаворкi Гулiвер зразумеў толькi некалькi слоў, але ён адразу адчуў, што супраць яго задумалi нешта нядобрае.

Глюмдальклiч пацвердзiла яго прадчуваннi.

Залiваючыся слязамi, яна сказала, што, вiдаць, тата i мама зноў хочуць зрабiць гэтак жа, як летась, калi падарылi ёй баранчыка: не паспела яна адкармiць яго, як яны прадалi яго мяснiку. I зараз тое ж самае: яны спачатку аддалi ёй Грыльдрыга назусiм, а цяпер збiраюцца вазiць яго па кiрмашах.

Спачатку гэта вельмi засмуцiла Гулiвера: было крыўдна, што яго хочуць паказваць на кiрмашы, як нейкую вучоную малпу цi марскую свiнку.

Але пасля яму стукнула ў галаву, што калi ён будзе ўвесь час сядзець у доме свайго гаспадара, ён так i састарэе ў лялечным ложачку цi ў скрынцы камоды.

А ў час вандраванняў па кiрмашах - хто ведае? - можа, лёс яго i зменiцца.

I ён з надзеяй пачаў чакаць першай паездкi.

5

I вось гэты дзень настаў.

Не паспела яшчэ добра развiднець, як гаспадар са сваёй дачкой i Гулiверам рушылi ў дарогу. Яны ехалi верхам на адным канi: гаспадар уперадзе, дачка ззаду, а Гулiвер - у скрынцы, якую трымала ў руках дзяўчынка.

Конь бег такой спорнай рыссю, што Гулiверу здавалася, быццам ён зноў на караблi i карабель то ўзлятае на грэбень хвалi, то правальваецца ў бездань.

Па якой дарозе яго вязуць, Гулiвёр не бачыў: ён сядзеў, правiльней сказаць - ляжаў у цёмнай скрынцы, якую яго гаспадар збiў напярэдаднi, каб везцi маленькага чалавечка з вёскi ў горад.

Акенца ў скрынцы не было. У ёй былi толькi невялiчкiя дзверцы, праз якiя Гулiвер мог заходзiць i выходзiць, ды некалькi адтулiн у вечку, каб праходзiла паветра.

Клапатлiвая Глюмдальклiч паклала ў скрынку коўдру з ложачка сваёй лялькi. Але цi можа ўберагчы ад удараў нават самая тоўстая коўдра, калi пры кожным штуршку цябе падкiдвае на метр ад падлогi i шпурляе з кутка ў куток?

Глюмдальклiч з неспакоем слухала, як яе бедны Грыльдрыг перакочваецца з месца на месца i стукаецца аб сценкi.

Як толькi конь спынiўся, дзяўчынка саскочыла з сядла i, прачынiўшы дзверцы, зазiрнула ў скрынку. Змучаны Гулiвер ледзьве ўстаў на ногi i хiстаючыся выйшаў на паветра.

Усё цела яго балела, перад вачыма плылi зялёныя кругi - так растрэсла яго за паўгадзiны гэтай цяжкой дарогi. Калi б не прывычка да акiянскiх штормаў, у яго б, напэўна, пачалася марская хвароба.

Але доўга адпачываць Гулiверу не давялося. Гаспадар не збiраўся трацiць нi хвiлiны дарагога часу.

Ён наняў у гатэлi "Зялёны арол" самы вялiкi пакой, распарадзiўся паставiць пасярод яго шырокi стол i наняць грультруда, па-нашаму сказаць - вестуна.

Грультруд абышоўувесь горад i абвясцiў жыхарам, што ў гатэлi "Зялёны арол" за невялiкую плату можна паглядзець на дзiвоснага звярка.

Гэты звярок трошкi большы за чалавечы палец, але выглядае, як сапраўдны чалавек. Ён разумее ўсё, што яму гавораць, сам умее тое-сёе гаварыць i вырабляе розныя пацешныя штукi.

Народ валам павалiў у гатэль.

Гулiвера паставiлi на стол, а Глюмдальклiч узлезла на табурэтку, каб падстрахоўваць яго i падказваць, што ён павiнен рабiць.

Па камандзе дзяўчынкi Гулiвер маршыраваў узад i ўперад, даставаў з ножан сваю шпагу i размахваў ёю. Глюмдальклiч дала яму саломiнку, i ён выконваў з ёю, быццам з кап'ём, розныя практыкаваннi. У самым канцы ён узяў напарстак, напоўнены вiном, выпiў за здароўе публiкi i запрасiў усiх прыйсцi да яго зноў у наступны базарны дзень.

У пакоi, дзе iшло прадстаўленне, змяшчалася не больш трыццацi чалавек, а паглядзець на дзiвоснага Грыльдрыга хацеў амаль увесь горад. Гулiверу давялося дванаццаць разоў запар паўтараць адно i тое ж прадстаўленне для новых i новых гледачоў. Да вечара ён так змучыўся, што ледзь варочаў языком i ледзь перастаўляў ногi.

Гаспадар нiкому не дазваляў дакранацца да Гулiвера - ён баяўся, каб хто-небудзь па неасцярозе не раздушыў яго цi не паламаў рукi i ногi.

На ўсякi выпадак ён загадаў адсунуць лаўкi для гледачоў далей ад стала, дзе iшло прадстаўленне. Але гэта не ўратавала Гулiвера ад бяды.

Нейкi школьнiк, што сядзеў у заднiх радах, раптам устаў, прыцэлiўся i кiнуў проста ў галаву Гулiвера вялiкi пражаны арэх.

Гэты арэх быў велiчынёй з добры гарбуз, i калi б Гулiвер не адскочыў убок, ён бы абавязкова застаўся без галавы.

Хлапчуку накруцiлi вушы i вывелi з залы. Але Гулiвер з гэтай хвiлiны стаў сам не свой. Саломiнка здавалася цяжкай; а вiно ў напарстку занадта моцным i кiслым. Ён быў страшэнна рады, калi Глюмдальклiч нарэшце схавала яго ў скрынку i зачынiла за iм дзверцы.

Пасля першага прадстаўлення ў Гулiвера пачалося цяжкае жыццё.

Кожны кiрмашны дзень яго прывозiлi ў горад, i ён з ранку да вечара бегаў па стале, пацяшаючы публiку. Ды i дома, у вёсцы, ён не меў нi хвiлiны спакою. Навакольныя памешчыкi, наслухаўшыся расказаў пра дзiвоснага чалавечка, разам са сваiмi дзецьмi прыязджалi да гаспадара i патрабавалi, каб iм паказвалi вучонага Грыльдрыга.

Трохi патаргаваўшыся, гаспадар наладжваў у сябе дома прадстаўленне. Госцi заставалiся вельмi задаволеныя i, вярнуўшыся дамоў, пасылалi паглядзець на Гулiвера ўсiх сваiх суседзяў, знаёмых i сваякоў. Гаспадар зразумеў, што паказваць Гулiвера вельмi выгадна. I ён вырашыў аб'ехаць з iм усе вялiкiя гарады краiны велiканаў.

Збiралiся нядоўга. 17 жнiўня 1703 года, роўна праз два месяцы пасля таго, як Гулiвер сышоў з карабля, гаспадар, Глюмдальклiч i Гулiвер выправiлiся ў далёкую дарогу.

6

Краiна велiканаў называлася Брабдынгнег, а галоўны горад яе - Ларбрулыруд, што па нашаму азначае "гонар Сусвету".

Сталiца знаходзiлася якраз пасярэдзiне краiны, i, каб трапiць у яе, Гулiверу i яго вялiзным спадарожнiкам давялося пераправiцца цераз шэсць шырокiх рэк. У параўнаннi з iмi рэкi, якiя ён бачыў у сябе на радзiме i ў iншых краiнах, здавалiся вузенькiмi, мелкiмi ручайкамi.

Падарожнiкi праехалi васемнаццаць гарадоў i мноства вёсак, але Гулiвер амаль i не бачыў iх. Яго вазiлi па кiрмашах не для таго, каб паказваць яму ўсялякiя дзiвосы, а для таго, каб яго самога паказваць, быццам дзiва.

Гаспадар заўсёды ехаў конна, Глюмдальклiч сядзела ззаду i трымала на каленях скрынку з Гулiверам.

Але перад гэтым падарожжам дзяўчынка абабiла сценкi скрынкi тоўстай, мяккай тканiнай, падлогу заслала сеннiкамi, а ў куток паставiла ложачак сваёй лялькi.

I ўсё роўна Гулiвер стамляўся ад бясконцага гайдання i штуршкоў.

Дзяўчынка заўважыла гэта i ўгаварыла бацьку ехаць цiшэй i часцей спыняцца.

Калi Гулiверу надакучвала сядзець у цёмнай скрынцы, яна даставала яго адтуль i ставiла на вечка, каб ён мог дыхаць свежым паветрам i любавацца на замкi, палi i гаi, паўз якiя яны праязджалi. Пры гэтым яна заўсёды моцна трымала яго за падцяжкi.

Калi б Гулiвер упаў з такой вышынi, ён бы, мусiць, памёр ад страху, не даляцеўшы яшчэ да зямлi. Але ў руках сваёй нянечкi ён адчуваў сябе спакойна i з цiкаўнасцю пазiраў па баках.

Па даўняй звычцы вопытнага падарожнiка Гулiвер нават у час самых цяжкiх пераездаў не трацiў часу марна. Ён старанна вучыўся ў сваёй Глюмдальклiч, запамiнаў новыя словы i з кожным днём усё лепш i лепш гаварыў па-брабдынгнежску.

Глюмдальклiч заўсёды вазiла з сабой маленькую кiшэнную кнiжачку, крышку большую за геаграфiчны атлас. Гэта былi правiлы паводзiн выхаваных дзяўчынак. Яна паказвала Гулiверу лiтары, i ён па гэтай кнiзе хутка навучыўся бегла чытаць.