Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке) Страница 23

Аднойчы прыйшлi вулiчныя хлапчукi i пачалi корпацца ў канаўцы, вышукваючы старыя цвiкi, манеткi ды iншыя скарбы. Перапэцкалiся яны страшэнна, але гэта прыносiла iм задавальненне!

- Ай! - закрычаў раптам адзiн з iх; ён накалоўся аб цыравальную iголку. Глядзi, якая штуковiна!

- Я не штуковiна, а паненка! - заявiла цыравальная iголка, але яе нiхто не пачуў. Сургуч з яе сышоў, i яна ўся пачарнела, але ў чорным заўсёды выглядаеш больш стрункай, i iголка ўяўляла, што стала яшчэ танчэй за ранейшае.

- Вунь плыве яечная шкарлупiна! - закрычалi хлапчукi, узялi цыравальную iголку ды ўваткнулi ў шкарлупiну.

- Чорнае на белым фоне вельмi прыгожа! - сказала цыравальная iголка. Цяпер мяне добра вiдаць! Толькi б не захварэць на марскую хваробу, гэтага я не вытрымаю: я такая далiкатная!

Але яна не захварэла на марскую хваробу - вытрымала.

- Супроць марской хваробы добра мець стальны страўнiк, i заўсёды трэба памятаць, што ты не тое што звычайныя смяротныя! Цяпер я зусiм ачуняла. Чым ты больш высакародны, тым больш можаш перанесцi!

- Крэк! - сказала яечная шкарлупiна: яе пераехалi ламавыя калёсы.

- Вух, як цiсне! - заенчыла цыравальная iголка. - Зараз мяне званiтуе! Не вытрымаю! Зламлюся!

Але яна вытрымала, хаця яе i пераехалi ламавыя калёсы; яна ляжала на бруку, выцягнуўшыся ва ўсю даўжыню, - ну i няхай сабе ляжыць!

СВIНАПАС

Жыў-быў бедны прынц. Каралеўства ў яго было зусiм маленькае, але якое-нiякое, а ўсё ж каралеўства, - хоць ажанiся, i вось ажанiцца ён якраз i хацеў.

Яно, вядома, дзёрзка было ўзяць ды спытаць дачку iмператара: "Пойдзеш за мяне?" Але ён асмелiўся. Iмя ў яго было вядомае на ўвесь свет, i сотнi прынцэс сказалi б яму дзякуй, але што адкажа iмператарская дачка?

А вось паслухаем.

На магiле ў прынцавага бацькi рос ружовы куст, ды якi прыгожы! Квiтнеў ён толькi раз у пяць год, i распускалася на iм адна-адзiная ружа. Затое салодкi быў яе водар, панюхаеш - i адразу забудуцца ўсе твае гаркоты i турботы. А яшчэ быў у прынца салавей, i спяваў ён так, быццам у горлейку ў яго былi сабраны ўсе самыя цудоўныя напевы на свеце. Вось i вырашыў прынц падарыць прынцэсе ружу i салаўя. Паклалi iх у вялiкiя срэбныя куфэркi i адаслалi ёй.

Загадаў iмператар прынесцi куфэркi да сябе ў вялiкую залу - прынцэса гуляла там у госцi са сваiмi фрэйлiнамi, бо iншых спраў у яе не было. Убачыла прынцэса куфэркi з падарункамi, запляскала ў ладкi ад радасцi.

- Ах, калi б тут была маленькая кiска! - сказала яна.

Але з'явiлася цудоўная ружа.

- Ах, як хораша зроблена! - уголас сказалi фрэйлiны.

- Мала сказаць хораша, - адгукнуўся iмператар, - проста нядрэнна.

Толькi прынцэса пакратала ружу i ледзь не заплакала.

- Фi, тата! Яна не штучная, яна сапраўдная.

- Фi! - уголас паўтарылi прыдворныя. - Сапраўдная!

- Пачакаем сердаваць! Паглядзiм спачатку, што ў другiм куфэрку! - сказаў iмператар.

I вось выпырхнуў з куфэрка салавей i запеў так дзiўна, што спачатку нi да чаго i прычапiцца было.

- Superbe! Charmant!* - сказалi фрэйлiны; усе яны балбаталi па-французску адна горш за адну.

* Непараўнана! Цудоўна! (фр.)

- Гэта птушка так нагадвае мне арганчык нябожчыцы iмператрыцы! - сказаў адзiн стары прыдворны. - Так, так, i гук той жа, i манера!

- Так! - сказаў iмператар i заплакаў, як дзiця.

- Спадзяюся, птушка несапраўдная? - спытала прынцэса.

- Сапраўдная! - адказалi пасланцы, якiя даставiлi падарункi.

- Дык няхай ляцiць, - сказала прынцэса i катэгарычна адмовiлася прыняць прынца.

Толькi прынц не журыўся; выпацкаў твар чорнай i бурай фарбай, насунуў на вочы шапку i пастукаўся ў дзверы.

- Дзень добры, iмператар! - сказаў ён. - Цi не знойдзецца ў вас у палацы месцейка для мяне?

- Шмат вас тут ходзiць ды шукае! - адказваў iмператар. - Урэшце, пастой, мне патрэбны свiнапас! У нас процьма свiней!

Так i прызначылi прынца свiнапасам яго вялiкасцi i ўбогую каморку побач са свiнарнiкам адвялi, i там ён павiнен быў жыць. Ну вось, праседзеў ён цэлы дзень за работай i да вечара зрабiў цудоўны маленькi гаршчочак. Увесь абвешаны бразготкамi гаршчочак, i калi ў iм што-небудзь варыцца, бразготкi вызваньваюць даўнейшую песеньку:

Ах, мой мiлы Аўгусцiн,

Усё прайшло, прайшло, прайшло!

Але самае забаўнае ў гаршчочку тое, што калi патрымаць над iм у пары палец - адразу можна даведацца, што ў каго гатуецца ў горадзе. Няма слоў, гэта было цiкавей, чым ружа.

Аднойчы прагульваецца прынцэса з усiмi фрэйлiнамi i раптам чуе мелодыю, што вызвоньваюць бразготкi. Стала яна на месцы, а сама так уся i ззяе, таму што таксама ўмела найграваць "Ах, мой мiлы Аўгусцiн", - толькi гэту мелодыю i толькi адным пальцам.

- Ах, гэта ж i я гэтак магу! - сказала яна. - Свiнапас у нас, мабыць, адукаваны. Паслухайце, хай хто-небудзь пойдзе i спытае, колькi каштуе гэты iнструмент.

I вось адной з фрэйлiн давялося прайсцi да свiнапаса, толькi яна надзела для гэтага драўляныя чаравiкi.

- Што возьмеш за гаршчочак? - спытала яна.

- Дзесяць пацалункаў прынцэсы! - адказваў свiнапас.

- Госпадзi памiлуй!

- Ды ўжо нiяк не меней! - адказваў свiнапас.

- Ну, што ён сказаў? - спытала прынцэса.

- Гэта i вымавiць немагчыма! - адказвала фрэйлiна. - Гэта жахлiва!

- Дык шапнi на вуха!

I фрэйлiна шапнула прынцэсе.

- Якi недалiкатны! - сказала прынцэса i пайшла далей, ды не паспела зрабiць i некалькi крокаў, як бразготкi зноў зазвiнелi так слаўна:

Ах, мой мiлы Аўгусцiн,

Усё прайшло, прайшло, прайшло!

- Паслухай, - сказала прынцэса, - iдзi спытай, можа, ён згодзiцца на дзесяць пацалункаў маiх фрэйлiн?

- Не, дзякуй! - адказваў свiнапас. - Дзесяць пацалункаў прынцэсы, альбо гаршчочак застанецца ў мяне.

- Якая нудота! - сказала прынцэса. - Ну, станьце наўкол мяне, каб нiхто не бачыў!

Захiнулi фрэйлiны прынцэсу, растапырылi спаднiцы, i свiнапас атрымаў дзесяць пацалункаў прынцэсы, а прынцэса - гаршчочак.

Вось дык радасцi было! Увесь вечар i ўвесь наступны дзень стаяў на агнi гаршчочак, i ў горадзе не засталося нiводнай кухнi, хай гэта дом камергера альбо шаўца, пра якую прынцэса не ведала, што там гатуюць. Фрэйлiны скакалi ад радасцi i пляскалi ў ладкi.

- Мы ведаем, у каго сёння салодкi суп i блiнчыкi! Ведаем, у каго каша i свiныя катлеты! Як цiкава!

- У вышэйшай ступенi цiкава! - пацвердзiла обер-гафмайстэрына.

- Але толькi трымайце язык за зубамi, я ж дачка iмператара.

- Змiлуйцеся! - сказалi ўсе.

А свiнапас - гэта значыць прынц, але для iх ён быў па-ранейшаму свiнапас дарма часу не губляў i змайстраваў трашчотку. Варта пакруцiць ёю ў паветры - i вось ужо яна сыпле ўсiмi вальсамi i полькамi, якiя толькi ёсць на свеце.

- Гэта ж suреrbе! - сказала прынцэса, iдучы мiма. - Проста не чула нiчога лепшага! Паслухайце, спытайце, што ён хоча за гэты iнструмент. Толькi цалавацца я болей не стану!

- Ён патрабуе сто пацалункаў прынцэсы! - паведамiла фрэйлiна, выйшаўшы ад свiнапаса.

- Ды ён, вiдаць, вар'ят! - сказала прынцэса i пайшла далей, але, зрабiўшы два крокi, спынiлася. - Мастацтва трэба заахвочваць! - сказала яна. - Я дачка iмператара. Скажыце яму, я згодна на дзесяць пацалункаў, як учора, а астатнiя хай атрымае з маiх фрэйлiн!

- Ах, нам так не хочацца! - сказалi фрэйлiны.

- Якое глупства! - сказала прынцэса. - Ужо калi я магу цалаваць яго, то вы i тым болей. Не забывайце, што я кармлю вас i плачу вам жалаванне!

Давялося фрэйлiне яшчэ раз схадзiць да свiнапаса.

- Сто пацалункаў прынцэсы! - сказаў ён. - А не - кожны застанецца пры сваiм.

- Станьце наўкол! - сказала прынцэса, i фрэйлiны абступiлi яе i свiнапаса.

- Гэта што яшчэ за зборышча ля свiнарнiка? - спытаў iмператар, выйшаўшы на балкон. Ён працёр вочы i надзеў акуляры. - Не iнакш як фрэйлiны iзноў нешта выдумалi! Трэба пайсцi паглядзець.

I ён выпрастаў заднiкi сваiх туфляў - туфлямi яму служылi стаптаныя чаравiкi. I-эх, як хутка ён пайшоў!

Спусцiўся iмператар у двор, падкрадваецца пацiхеньку да фрэйлiнаў, а тыя толькi тым i занятыя, што пацалункi лiчаць: гэта ж трэба, каб справа зладзiлася як належыць i свiнапас атрымаў роўна столькi, колькi прызначана, нi больш нi менш. Вось чаму нiхто не заўважыў iмператара, а ён прыўстаў на дыбачкi i глянуў.

- Гэта што яшчэ такое? - сказаў ён, убачыўшы, што прынцэса цалуе свiнапаса, ды як стукне iх туфлем па галаве!

Здарылася гэта ў тую хвiлiну, калi свiнапас атрымаў свой восемдзесят шосты пацалунак.

- Неrаus*! - у гневе сказаў iмператар i выштурхаў прынцэсу са свiнапасам за межы сваёй дзяржавы.

* Вон! (ням.)

Стаiць i плача прынцэса, свiнапас лаецца, а дождж так i палiвае.

- Якая я гаротная! - галосiць прынцэса. - Хай бы я выйшла за цудоўнага прынца! Якая я няшчасная!

А свiнапас зайшоў за дрэва, сцёр з твару чорную i бурую фарбу, скiнуў брудную вопратку - i вось перад ёй ужо прынц у царскiм адзеннi, ды такi прыгожы, што прынцэса мiжвольна зрабiла рэверанс.

- Цяпер я пагарджаю табою! - сказаў ён. - Ты не захацела выйсцi за сумленнага прынца. Ты нiчога не зразумела нi ў салаўi, нi ў ружы, затое магла цалаваць за забаўкi свiнапаса. Так табе i трэба!

Ён пайшоў да сябе ў каралеўства i зачынiў дзверы на засаўку. А прынцэсе толькi i заставалася стаяць ды спяваць: