Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке) Страница 47

ЖАБА

Калодзеж быў глыбокi. Такi глыбокi, што сонца нiяк не магло зазiрнуць у празрыстую калодзежную ваду. А там, куды сонечныя промнi ўсё-такi даставалi, мiж камянямi рос зялёны мох.

Вось на тых камянях i жыло вялiкае сямейства жаб. У калодзежы iх лiчылi перасяленцамi. Першай сюды перасялiлася старая жаба - прабабка. Зялёныя жабы, насельнiкi вады, прызналi ў той жабе сваю родзiчку, але пачалi называць яе сямейства "дачнiкамi, якiя прыехалi на купанне". Дачнiкi вельмi любiлi сваю "сушу" - мокрыя калодзежныя сцены.

Бабуля жаб аднойчы здзейснiла падарожжа. Яна трапiла ў вядро з вадой, i яе паднялi наверх. Сонца ўдарыла ёй у вочы. Але яна паспела выкарабкацца з вядра i шумна плюхнулася ў калодзеж. Тры днi адлежвалася, бо вельмi ж разбалелася спiна.

Аб тым, што паспела ўбачыць наверсе, яна мала расказвала, бо адзiн мiг пабыла там. Адно толькi ўведала, што калодзеж - гэта яшчэ не ўвесь свет.

Безумоўна, пра iншы свет, апроч калодзежны, магла б расказаць прабабка-жаба, але яна любiла маўчаць. Толькi аднойчы разгаварылася i выдала тайну:

- У кагосьцi з нас, а можа, i ў мяне самой, схаваны ў галаве каштоўны камень.

Зялёныя жабы слухалi яе з недаверам, пасля састроiлi грымасы i нырнулi на дно. А маладыя жабы ганарлiва выцягвалi заднiя лапкi. Кожная з iх уяўляла: каштоўны камень менавiта ў яе. Яны нават пабойвалiся хiтаць галавой. Урэшце асмелiлiся i распыталi старую жабу пра каштоўны камень. Вось што яна паведала:

- Камень той такi прыгожы i такi каштоўны, што я нават апiсаць яго не магу. А носяць яго, каб самому было прыемна, каб iншыя зайздросцiлi. Больш нiчога не распытвайце...

- Ну, у мяне дык каштоўнага каменя няма, - сказала самая маленькая i вельмi брыдкая жаба. - Дый навошта мне тая прыгажосць? А калi табе зайздросцяць, што тут прыемнага? Я мару зусiм пра iншае. Мне б хаця разок падняцца паверх калодзежа. Вiдаць, там прыгажосць неапiсальная!

- Сядзi дзе сядзiш! - умяшалася старая жаба. - Тут ты ўсiх ведаеш i цябе ўсе ведаюць. Беражыся толькi вядра, каб яно цябе не раздушыла. А калi трапiш у яго, то хутчэй выскаквай. Ды так удала, як я некалi - i скура i косцi цэлыя.

- Квак! - сказала маленькая жаба, а гэта ўсё роўна, што "Ах!" па-нашаму.

Ёй вельмi хацелася пабыць знадворку калодзежа. Убачыць сапраўдную зелянiну, траву. I калi наступнай ранiцай поўнае вядро вады на iмгненне затрымалася каля каменя, дзе яна сядзела, сэрца маленькай жабы ўздрыгнула, яна кiнулася ў вядро i прытаiлася на дне.

Як толькi чалавек выцягнуў вядро наверх, з яго тут жа выплюхнуў ваду, сказаў пры гэтым:

- Вось не пашанцавала! Такую брыдоту выцягнуў!..

I ён штурхнуў нагой жабу, ледзь не скалечыў яе. Жаба зашылася ў высокую крапiву. Тут яна адчувала сябе так, як мы, людзi, у вялiкiм лесе, дзе сонца ледзь прабiваецца праз лiстоту i галiны.

Маленькая жаба прасядзела ў крапiве цэлую гадзiну, супакоiлася, агледзелася i сказала сама сабе:

- Цiкава, а што за крапiвой? Калi ўжо вылезла з калодзежа, то трэба ўсё агледзець наўкол.

I яна заспяшалася, зачыкiльгала i апынулася на дарозе. Сонца свяцiла ёй у вочы, пылам прыпудрывала яе, а яна ўсё шлёпала цераз дарогу.

"Во дзе сапраўды суша! Якая прыгажосць наўкол! У мяне нават усярэдзiне казыча", - думала калодзежная жаба.

Неўзабаве яна дапаўзла да канавы. Тут раслi незабудкi i вятроўнiк. Вакол канавы сцяной стаялi бузiна i глог. Белы ўюнок вiўся, што лiяна. А колькi тут стракацела кветак! Над iмi лётаў матылёк. Жаба вырашыла, што гэта таксама кветка. Толькi адарвалася ад сцябла i хоча палятаць па свеце. Хто-хто, а яна добра разумела гэта.

- От калi б я магла так хутка рухацца, - уздыхнула жаба. - Квак! Ах! Якая прыгажосць!

Жаба пражыла ў канаве восем дзён i восем начэй. Яды хапала ўволю. А на дзевяты дзень рашыла: "Уперад! Жыццё цудоўнае! Як добра вылезцi з калодзежа, пасядзець у крапiве, прапаўзцi па пыльнай дарозе i адпачыць у сырой канаве. Але ўперад! Трэба шукаць сяброў!.."

I жаба зноў кiнулася падарожнiчаць.

Яна пераадолела поле. Даскакала да вялiкай сажалкi, зарослай чаротам. У зараснiку яе сустрэлi мясцовыя жабы, спыталi:

- Вам тут не вельмi сыра?.. Мы вам рады. Будзьце як дома...

Вечарам госцю запрасiлi на дамашнi канцэрт. Вячэрай не частавалi, затое напiткi былi бясплатныя - цэлая сажалка, пi на здароўе!

Той жа ноччу маленькая жаба пайшла падарожнiчаць далей. Ёй падабалiся зоркi, малады месяц, высокае неба, а ўдзень - сонца на iм. Але для сябе яна ўвесь час паўтарала:

- Я нiбыта ўсё яшчэ ў калодзежы. Толькi ён значна большы за той, у якiм я жыла. А мне трэба ўзняцца ўверх, да самага сонца!

Аднойчы маладой жабе падалося, што месяц цi сонца - гэта проста вялiкiя вёдры. Нехта некалi апусцiць iх да яе, i яна падымецца высока-высока ў неба. Ах, якое там святло, якi бляск! Нават самы каштоўны камень не ззяе так зырка, як сонца. Уперад, да шчасця!

I калодзежная жаба скокнула так далёка, як не ўсялякая жаба здолее, i апынулася на прасёлачнай дарозе. Вакол жылi людзi. Усюды былi сады i агароды. Жаба прыпынiлася адпачыць пад капустай. Агледзелася наўкол i зрабiла новае адкрыццё:

- Ах, якi вялiкi свет i як цiкава ў iм! Колькi ўсялякiх дзiўных стварэнняў у свеце! Не трэба толькi седма сядзець на адным месцы.

I яна скокнула ў агарод, зноў квакнула:

- Ах, якая тут зелянiна! Якi цуд!

- Яшчэ б! - адгукнуўся вусень, якi сядзеў на капусным лiсце. - Мой лiст самы вялiкi! Ён закрывае паўсвету. Але мне добра на iм!

- Ко-ко-ко! - пачула жаба.

Да капусты наблiжалiся куры. Адна, якая iшла ўперадзе, адразу прыкмецiла вусеня на капусным лiсце i нацэлiлася клюнуць яго. Але вусень звалiўся на зямлю i давай выгiнацца, курчыцца.

Курыца зiрнула на зялёнага чарвяка адным вокам, пасля другiм. Яна не разумела: да чаго гэтыя крыўляннi. "Гэта ён не ад добрай волi", - падумала курыца i падрыхтавалася клюнуць яго яшчэ раз. Але жаба, якая ўсё гэта бачыла, раптам праявiла смеласць i скокнула прама на крыўдзiцельку.

- Ах вось як, ды ў вусеня тут заступнiца! Зiрнiце, якая пачвара, - пачала кудахтаць курыца i адвярнулася. - Вельмi мне патрэбен гэты зялёны аб'едак. Ад яго толькi ў горле пяршыць...

Усе куры пачулi сваю сяброўку i пайшлi з агарода. А вусень раптам сказаў:

- Вось як я выкруцiўся! Я такi! Але самае цяжкае наперадзе: як узлезцi на капусны лiст? Дзе ён?

Маленькая жаба падскочыла ад радасцi. Яе нязграбнасць дапамагла вусеню, адпудзiла ворагаў. Яна хацела i цяпер дапамагчы яму. Але той ганарлiва заявiў:

- Што вы, я сам вывернуўся ад курыцы. А на вас жудасна, нават непрыемна пазiраць. Пакiньце мой дом. О, я чую пах капусты! Толькi трэба залезцi як мага вышэй.

"Так, так, вышэй, - падумала жаба. - Бач, i вусеню хочацца наверх, як i мне. Проста ён цяпер не ў настроi. Перапалохала курыца. Усiм нам хочацца вышынi!"

Жаба задрала галаву ўгору i ўбачыла на даху сялянскай хаты вялiзнае буслiнае гняздо. Бусел i буслiха без стомы пра нешта клекаталi.

- Як яны высока жывуць! - здзiвiлася жаба. - От бы залезцi да iх!

А ў той хаце жылi два студэнты. Адзiн быў паэт, пiсаў вершы. Другi бiёлаг, вывучаў прыроду. Абодва яны былi вясёлыя i добрыя.

- Глядзi, выдатны экземпляр жабы, - сказаў бiёлаг. - Можна было б яе злавiць i заспiртаваць для навукi.

- У цябе ўжо ёсць дзве, - запярэчыў паэт. - Пакiнь яе, хай цешыцца жыццём.

- О, якая яна гарэза, проста цуд! - не супакойваўся вучоны.

- От калi б я быў перакананы, што ў галаве гэтай жабы ёсць каштоўны камень, - сказаў паэт, - тады i я пагадзiўся б разрэзаць яе для навукi.

- Каштоўны камень у жабы! - засмяяўся сябар.

- А што? Мне падабаецца народнае павер'е, нiбыта ў галаве жабы, брыдкай жывёлiны, часта схаваны каштоўны камень. Гэта можна аднесцi i да людзей. Прыгадай Эзопа! Брыдкi карлiк, а якi разумны! З iм раiлiся вялiкiя вучоныя...

Жаба не ўсё разумела, пра што гаварылi маладыя людзi. Яе зацiкавiла размова ў буслiным гняздзе. Бацька-бусел даводзiў сваiм дзецям:

- Чалавек - самая фанабэрыстая жывёлiна. Любiць пагаварыць, пахвалiцца багаццем сваёй мовы. А варта яму пераехаць у iншае месца, ён ужо не разумее суседа. От наш клёкат зразумелы ўсюды: у Данii, у Егiпце... Эх, людзi! Яны нават лятаць не ўмеюць.

"Якая цудоўная прамова! - падумала маленькая жаба. - Вiдаць, той бусел вельмi знакамiты. I так высока сядзiць!"

Раптам бусел развёў крылы i ўзляцеў з гнязда. Жаба зноў пазайздросцiла яму: "Як ён плавае ў паветры!"

Яна чула, як буслiха ў гэты час расказвала дзецям пра далёкую i цёплую краiну Егiпет, пра цудоўную раку Нiл. I ёй вельмi захацелася самой пабываць там.

- Хай бы буслы ўзялi мяне з сабой! - сказала жаба. - Гэта куды прыемней, чым насiць у галаве каштоўны камень!..

А каштоўны камень якраз i быў схаваны ў яе. Толькi не ведала пра гэта жаба-падарожнiца. Ёй хацелася аднаго: скакаць ўперад i падняцца высока!

Нечакана падышоў да жабы сам бусел. Ён ляцеў, убачыў яе ў траве, апусцiўся i схапiў небараку. Ды не вельмi далiкатна. Дзюба яго сцiснулася, у жабiных вушах засвiстаў вецер. Гэта было не вельмi прыемна, але ж яна была ўверсе. Яе неслi ў Егiпет! Вочы ў жабы зазiхацелi, з iх пырснулi iскры, яна крыкнула на ўсё наваколле: