Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке) Страница 51

Юнга падхапiў яго i пасадзiў у птушнiк да курэй, качак i iндычак. Бедалага бусел стаяў i панура аглядаўся.

- Бач якi! - сказалi куры.

А iндыйскi певень надзьмуўся, як толькi мог, i спытаў у бусла, хто ён такi; качкi ж падалiся назад, падпiхваючы адна адну крыламi, кракалi: "Дур-рань! Дур-рань!"

I бусел расказаў iм пра гарачую Афрыку, пра пiрамiды i страусаў, якiя носяцца па пустынi з хуткасцю дзiкiх коней, але качкi нiчога не зразумелi i зноў пачалi падпiхваць адна адну:

- Ну цi не дурань ён?

- Канечне, дурань! - сказаў iндыйскi певень i сярдзiта забубнiў. Бусел змоўк i пачаў думаць пра сваю Афрыку.

- Якiя ў вас цудоўныя тонкiя ногi! - сказаў iндыйскi певень - Пачым аршын?

- Крак! Крак! Крак! - закрычалi смешныя качкi, але бусел як бы i не чуў.

- Маглi б i вы пасмяяцца з намi! - сказаў буслу iндыйскi певень. - Вельмi цiкава! Ды куды гэта, думаю, вельмi нiзка для яго! Увогуле, нельга сказаць, каб ён вылучаўся кемлiвасцю! Што ж, будзем самi весялiцца!

I курыцы квакталi, качкi кракалi, i гэта страшна забаўляла.

Але Яльмар падышоў да птушнiка, адчынiў дзверцы, павабiў бусла, i той выскачыў да яго на палубу, - ён паспеў ужо адпачыць. I вось бусел як быццам пакланiўся Яльмару ў знак удзячнасцi, узмахнуў шырокiмi крыламi i паляцеў на поўдзень. А куры закудахталi, качкi закракалi, iндыйскi ж певень так надзьмуўся, што грабеньчык у яго налiўся крывёй.

- Заўтра звараць з вас булён! - сказаў Яльмар i прачнуўся зноў у сваiм маленькiм ложку.

Слаўна пападарожнiчалi ноччу яны з Лукойе.

Чацвер

- Ведаеш што? - сказаў Оле-Лукойе. - Толькi не палохайся! Я зараз пакажу табе мышку! - I праўда, ён трымаў у руцэ цудоўную мышку. Яна прыбегла запрасiць яго на вяселле! - Дзве мышкi збiраюцца сёння ноччу пажанiцца. Жывуць яны пад падлогай у кладоўцы тваёй мацi. Выдатнае памяшканне, кажуць.

- А як жа я працiснуся скрозь маленькую дзiрачку ў падлозе? - спытаў Яльмар.

- Ах, павер мне! - сказаў Оле-Лукойе. - Ты ў мяне станеш маленькiм.

I ён дакрануўся да хлопчыка сваёй чароўнай спрынцоўкай. Яльмар раптам пачаў памяншацца, памяншацца i нарэшце стаў як пальчык.

- Цяпер можна будзе пазычыць мундзiр у алавянага салдацiка. Я думаю, гэты ўбор падойдзе: мундзiр жа так упрыгожвае, ты ж iдзеш у госцi!

- Ну добра! - згадзiўся Яльмар, пераапрануўся i стаў падобным на ўзорнага алавянага салдацiка.

- Цi не жадаеце сесцi ў напарстак вашай матулi? - сказала Яльмару мышка. Я буду мець гонар адвезцi вас.

- Ах, няўжо вы самi будзеце турбавацца, фрокен! - сказаў Яльмар, i вось яны паехалi на мышынае вяселле.

Праслiзнуўшы ў дзiрачку, прагрызеную мышамi ў падлозе, яны трапiлi спачатку ў доўгi вузкi калiдор, тут якраз толькi i можна было праехаць у напарстку. Калiдор быў ярка асветлены гнiлушкамi.

- Дык жа цудоўны пах? - спытала мышка-вазнiца. - Увесь калiдор змазаны салам! Што бывае лепшым?

Нарэшце дабралiся i да самой залы, дзе адбывалася вяселле. Дарэмна, перашэптваючыся i перасмейваючыся памiж сабой, стаялi ўсе мышкi-дамы, а налева, закручваючы лапкамi вусы, - мышкi-кавалеры, а пасярэдзiне, на выедзеным кавалачку сыру, узвышалiся самi жанiх i нявеста i страшна цалавалiся ва ўсiх на вачах. Што ж, яны былi заручаны i рыхтавалiся пажанiцца.

А госцi ўсё прыбывалi i прыбывалi; мышы ледзь не душылi адна адну, i вось шчаслiвую парачку адцiснулi да самых дзвярэй, так што нiкому больш нельга было нi ўвайсцi, нi выйсцi. Зала, як i калiдор, уся была змазана салам; другiх пачастункаў не было; а на дэсерт гасцей абносiлi гарошынай, на якой адна сваячка маладых выгрызла iх iмёны, а больш правiльна - усяго першыя лiтары. Дзiва, ды i толькi!

Усе мышы аб'явiлi, што вяселле было цудоўнае i памяць застанецца аб iм надзвычай прыемная.

Яльмар паехаў дамоў. Давялося яму пабываць у славутай кампанii, хаця i патрэбна было яму добра памуляцца i апрануць мундзiр алавянага салдацiка.

Пятнiца

- Проста не верыцца, што так многа ёсць пажылых людзей, якiм хочацца паклiкаць мяне да сябе! - сказаў Оле-Лукойе. - Асаблiва жадаюць гэтага тыя, хто зрабiў што-небудзь дрэннае. "Добранькi, мiленькi Оле, - кажуць яны мне, мы проста не можам заплюшчыць вачэй, не спiм начамi i бачым вакол сябе ўсё тое дрэннае, што мы зрабiлi. Яны, нiбы гадкiя маленькiя тролi, сядзяць на краях ложка i пырскаюць на вас кiпенем, хай бы ты прыйшоў i прагнаў iх. Мы б з задавальненнем заплацiлi табе. Оле! - дадаюць яны з глыбокiм уздыхам. Спакойнай табе ночы, Оле! Грошы на акне!" Ды што мне грошы! Я нi ў каго не прашу iх!

- Што будзем рабiць сёння ноччу? - спытаў Яльмар.

- Цi не хочаш зноў пабыць на вяселлi? Толькi не на такiм, як учора. Вялiкая лялька тваёй сястры, тая, што адзета пад хлопчыка i завецца Германам, хоча ажанiцца з лялькай Бертай; акрамя таго, сёння дзень нараджэння лялькi, i таму рыхтуецца шмат падарункаў!

- Ведаю, ведаю! - сказаў Яльмар. - Як толькi спатрэбiцца лялькам новы ўбор, сястра тут жа святкуе iх дзень нараджэння або спраўляе iм вяселле. Гэта ўжо было сто разоў!

- Так, а сёння ноччу будзе сто першы i, значыць, апошнi! Таму i рыхтуецца нешта незвычайнае. Ну паглядзi!

Яльмар паглядзеў на стол. Там стаяў дамок з кардону, вокны свяцiлiся, i ўсе алавяныя салдацiкi трымалi стрэльбы. Жанiх i нявеста задуменна сядзелi на падлозе, прытулiўшыся да ножкi стала; так, iм было над чым задумацца! Оле-Лукойе, апрануўшы бабулiну спаднiцу, заручыў iх, i вось уся мэбля заспявала на матыў марша цiкавую песеньку, якую напiсаў аловак:

Зацягнем песеньку з табой,

Як вецер хай нясецца!

Хоць наша парачка, ёй-ёй,

Нiчым не адгукнецца.

Абодва з лайкi, але ў iх

Прыгожае адзенне

Такое яркае, што ўсiм

Яно на заглядзенне.

Давай уславiм песняй iх!

Ура! - нявеста i жанiх!

Затым маладыя атрымалi падарункi, але адмовiлiся ад ежы: яны былi сытыя каханнем.

- Ну, паедзем зараз на дачу цi адправiмся за мяжу? - спытаў малады.

Каб пачуць добрую параду, запрасiлi вопытную падарожнiцу ластаўку i старую курыцу, якая ўжо не адзiн раз была квактухай. Ластаўка расказала пра цёплы край, дзе спеюць сакавiтыя, цяжкiя вiнаградныя гронкi, дзе паветра такое мяккае, а горы расквечаны такiмi фарбамi, пра якiя тут нават не ўяўляюць...

- Там няма затое нашай кучаравай капусты! - сказала курыца. - Аднойчы я з усiмi сваiмi куранятамi адпачывала летам у вёсцы; там была цэлая куча пяску, у якiм мы маглi корпацца i капацца колькi хацелi! Акрамя таго, нам быў адчынены ўваход у агарод з капустай! Ах, якая яна была зялёная! Не ведаю нiчога, больш прыгожага!

- Але ж адзiн качан падобны на другi як дзве кроплi вады! - сказала ластаўка. - Да таго ж тут так часта здараецца дрэннае надвор'е.

- Ну, да гэтага можна прывыкнуць! - сказала курыца.

- А якi тут холад! Ненарокам i замерзнеш! Вельмi холадна!

- Але вельмi добра для капусты! - сказала курыца. - Ды, нарэшце, i ў нас бывае цёпла! Чатыры ж гады таму назад лета стаяла ў нас пяць тыдняў! I якая ж гарачыня была! Усе задыхалiся! Дарэчы, у нас няма тых атрутных стварэнняў, як у вас там! Няма i разбойнiкаў! Трэба быць адшчапенцам, каб не бачыць нашу краiну самай лепшай у свеце! Такi не павiнен i жыць у ёй! - Тут курыца заплакала. - Я ж таксама падарожнiчала, як жа! Цэлых дванаццаць мiль праехала ў бочачцы! I нiякага задавальнення няма ад падарожжа!

- Так, курыца - асоба, вартая ўвагi! - сказала лялька Берта. - Мне таксама зусiм не падабаецца ездзiць па гарадах - то ўверх, то ўнiз! Не, мы пераедзем на дачу ў вёску, дзе ёсць пясочная куча, i будзем гуляць у агародзе з капустай.

На тым i сышлiся.

Субота

- А сёння будзеш апавядаць? - спытаў Яльмар, як толькi Оле-Лукойе паклаў яго спаць.

- Сёння некалi, - адказаў Оле i раскрыў над хлопчыкам свой прыгожы парасон. - Ты вось паглядзi на гэтых кiтайцаў!

Парасон быў падобны на вялiкую кiтайскую чашу, размаляваную блакiтнымi дрэвамi i вузенькiмi мосцiкамi, на якiх стаялi маленькiя кiтайцы i кiвалi галовамi.

- Сёння трэба будзе прыбраць да заўтрашняга дня ўвесь свет! - працягваў Оле. - Заўтра ж свята, нядзеля! Мне трэба пайсцi на званiцу - паглядзець, цi здзьмуў вецер пыл з травы i лiсця. Самая ж цяжкая работа яшчэ наперадзе: трэба зняць з неба i пералiчыць усе зорачкi. Я збiраю iх у свой фартух, але ж даводзiцца нумераваць кожную зорачку i кожную дзiрачку, дзе яна сядзела, каб потым размяшчаць iх на месцах, iнакш яны дрэнна будуць трымацца i пасыплюцца з неба адна за адной!

- Паслухайце ж вы, пан Оле-Лукойе! - сказаў раптам партрэт, якi вiсеў на сцяне. - Я прадзядуля Яльмара i вельмi вам удзячны за тое, што вы расказваеце хлопчыку казкi; але вы не павiнны скажаць яго паняццяў. Зоркi нельга здымаць з неба i чысцiць. Зоркi - такiя ж свяцiлы, як наша зямля, тым яны i прыгожыя!

- Дзякуй табе, прадзядуля! - адказваў Оле-Лукойе. - Дзякуй! Ты - галава прозвiшча, роданачальнiк, але я ўсё-такi старэйшы за цябе! Я стары язычнiк; рымляне i грэкi называлi мяне богам сноў! Я меў i маю ўваход у славуцейшыя дамы, i ведаю, як абыходзiцца i з большымi, i з меншымi! Можаш цяпер расказваць сам!

I Оле-Лукойе пайшоў, узяўшы пад пахi свой парасон.

- Ну, няўжо i нельга выказаць сваю думку! - сказаў стары партрэт.