Братья Гримм - Казкi (на белорусском языке) Страница 8

Прыходзiць ранiцай кароль:

- Ну, як гэту ноч правёў?

- У кеглi гуляў, некалькi талераў прайграў.

- А хiба табе не было страшна?

- Што вы, весела было. Эх, уведаць бы мне толькi, што такое страх!

На трэцюю ноч да хлопца з'явiлiся шэсць велiканаў. Прынеслi на пахавальных насiлках памёршага стрыечнага брата. Ён ляжаў халодны ў труне.

Юнак узяў нябожчыка на рукi, падсеў з iм да агню, пачаў расцiраць халодныя рукi. Нiчога не дапамагло, кроў не разыходзiлася па жылах. Тады хлопец вырашыў легчы з iм у пасцель i сагрэць яго сваiм целам. Так i зрабiў.

Адагрэўся мярцвяк, заварушыўся ды як крыкне:

- А цяпер я цябе задушу!

- Што?! - здзiвiўся хлопец. - Ты мне так хочаш аддзячыць? Калi так, то вяртайся ў сваю дамавiну.

Ён падняў мерцвяка, кiнуў яго ў дамавiну i прыкрыў векам. З'явiлiся шэсць велiканаў i вынеслi яго.

- Усё нiяк не робiцца мне страшна, - сам сабе паскардзiўся хлопец.

Тады раптам да яго падступiўся адзiн з велiканаў, ростам вышэй за ўсiх i старэйшы за iх, з доўгай сiвой барадой, закрычаў:

- Ах ты, хлапчук! Ты зараз даведаешся, што такое страх. Ты павiнен памерцi!

- Як гэта?!

- Вось зараз...

Страшыдла працягнула рукi да хлопца, хацела ўхапiць яго, але ён выкруцiўся i сказаў:

- Цiшэй, няма чаго рукi распускаць! Калi ты моцны, то i я не слабы.

- Давай памераемся сiлай!

Велiкан павёў хлопца ў кузню, узяў сякеру i адным махам увагнаў кавадла ў зямлю.

- Я здолею не горш, - сказаў хлопец i падышоў да другога кавадла.

Стары сагнуўся, каб лепей бачыць, як юнак будзе заганяць кавадла ў зямлю. Барада яго апусцiлася. А хлопец хуценька адсунуў кавадла дый зашчамiў у яго бараду страшыдлы.

- Вось ты i трапiў да мяне! Цяпер твая чарга памiраць.

Пачаў велiкан стагнаць, прасiцца. Паабяцаў вялiкае багацце. Паверыў хлопец, адпусцiў яго.

Павёў стары ў падзямелле замка i паказаў юнаку тры куфры, поўныя золата.

- Адна частка золата, - сказаў ён, - беднякам, другая - каралю, а трэцяя табе.

Мiж тым прабiла дванаццаць, i дух знiк. Хлопец застаўся адзiн упоцемку. Стаў прабiрацца вобмацкам. Знайшоў дарогу да пакоя, дзе гарэў агонь, i заснуў.

Прыходзiць ранiцай кароль, пытае:

- Ну што, цяпер страху навучыўся?

- Не!.. Пабываў тут мой памёршы стрыечны брат. Прыходзiў нейкi барадач, але што такое страх, так мне нiхто i не сказаў.

Кароль паведамiў яму:

- Ты замак мой вызвалiў ад чараў, можаш цяпер жанiцца на маёй дачцэ.

- Гэта добра, - адказаў хлопец, - але што такое страх, я так i не ведаю.

Паднялi з падзямелля золата. Згулялi вяселле. Малады кароль, як нi кахаў сваю жонку, як нi быў задаволены, а не-не дый паўтараў:

- Каб стала мне страшна!

Надакучыла слухаць такое каралеве. От аднойчы служанка i кажа ёй:

- У гэтай справе я дапамагу. Ён страху навучыцца!

Пайшла яна да ручая, якi бруiўся ў садзе, набрала поўны цэбар печкуроў. Ноччу, як толькi малады кароль заснуў, сцягнула жонка з яго коўдру i вылiла на яго поўны цэбар халоднай вады з печкурамi. Пачалi маленькiя рыбкi скакаць, цялёпкацца па целе маладога караля, ад чаго ён прачнуўся ды як закрычыць:

- Вой, мiлая жонка, як мне страшна, як страшна! Так, цяпер я ўжо ведаю, што такое страх!

КАРОЛЬ ДРАЗДАБАРОД

У аднаго караля была дачка, якая праславiлася на ўвесь свет сваёй прыгажосцю. I праўда, красуняй яна была вышэй усякай пахвалы, але затое i ганарыстая, як нiхто. Нiкога з жанiхоў не лiчыла яна вартым сваёй рукi. Хто нi сватаўся да яе, усе атрымлiвалi адмову ды яшчэ якое-небудзь злое слоўца цi насмешлiвую мянушку ў дадатак. Стары кароль усё дараваў сваёй адзiнай дачцэ, але пад канец нават яму надакучылi яе капрызы i дзiвацтвы.

Ён загадаў наладзiць пышнае свята i склiкаць з далёкiх краёў i суседнiх гарадоў усiх маладых людзей, якiя яшчэ не згубiлi надзею спадабацца каралеўне i дабiцца яе прыхiльнасцi.

З'ехалася нямала жанiхоў. Iх паставiлi ў рад, аднаго за другiм, па старшынству роду i велiчынi даходу. Спачатку стаялi каралi i наследныя прынцы, потым - герцагi, потым - князi, графы, бароны i, нарэшце, простыя дваране.

Пасля гэтага каралеўну павялi ўздоўж раду, каб яна магла паглядзець на жанiхоў i выбраць сабе мужам таго, хто больш за ўсiх прыйдзецца па сэрцу.

Але i на гэты раз нiхто не прыглянуўся каралеўне.

Адзiн жанiх здаўся ёй надта тоўстым.

- Пiўная бочка! - сказала яна.

Другi - цыбатым i даўганосым, як журавель на балоце.

- Жураўлiныя доўгiя ногi не знойдуць шляхi-дарогi.

Трэцi ростам не ўдаўся.

- Ад зямлi не вiдаць - баюся растаптаць!

Чацвёртага яна знайшла надта бледным.

- Белы як смерць, худы як жардзiна!

Пятага - надта румяным.

- Чырванаскуры, на рака падобны!..

Шостага - недастаткова стройным.

- Свежае дрэва - за печкай сушанае. Было сырое, стала сухое, было прамое, стала крывое!

Словам, усiм хапiла на арэхi.

Але чамусьцi горш за ўсiх дасталася маладому каралю, якi займаў у шэрагу жанiхоў ледзь не самае ганаровае месца.

Вось у iм, здаецца, не было нiчога смешнага. Любой дзяўчыне прыйшоўся б ён па густу, толькi не нашай каралеўне. Яна, бачыце, угледзела, што бародка ў яго вастрэй, чым трэба, i надта выдаецца ўперад. I гэтага было дастаткова, каб пазабаўляцца над iм, як можна.

- Ах! - усклiкнула яна i засмяялася. - Паглядзiце! Паглядзiце! У яго барада, быццам дзюба ў дразда. Кароль Драздабарод! Кароль Драздабарод!

А калi на свеце нямала ахвотнiкаў пасмяяцца над суседам, то слоўца гэта тут жа падхапiлi, i нiхто з той пары не называў iнакш маладога караля, як кароль Драздабарод.

Але ў кожнай забавы ёсць канец.

Калi стары кароль, бацька чароўнай каралеўны, убачыў, што дачка яго зусiм i не думае выбiраць сабе жанiха, а толькi дарэмна забаўляецца людзьмi, якiя з'явiлiся па яго запрашэннi, ён моцна раззлаваўся i пакляўся сваёй галавой i каронай, што выдасць яе за першага жабрака, якi трапiцца, якi пагрукае ў браму.

Прайшло два днi. I вось пад вокнамi палаца затрымцелi струны, i нейкi вандроўны музыка зацягнуў песеньку. Спеў быў варты музыкi, ды i песня была з тых, якiя спяваюцца не дзеля весялосцi, а толькi для таго, каб расчулiць слухачоў i выпрасiць у iх трохi грошай цi кавалак хлеба.

Але кароль прыслухаўся i паслаў па музыку сваiх слуг.

- Упусцiце яго. Няхай зойдзе сюды! - сказаў ён.

Брудны, абарваны жабрак нясмела ўвайшоў у палац i праспяваў перад каралём i каралеўнай усё, што ведаў i помнiў. А потым нiзка пакланiўся i папрасiў мiласцiва ўзнагародзiць яго не столькi за ўмельства, колькi за старанне. Кароль сказаў:

- Якая праца, такая i плата. Мне так спадабалiся твае спевы, браток, што я вырашыў выдаць за цябе родную дачку.

Пачуўшы гэтыя словы, каралеўна ў жаху кiнулася перад бацькам на каленi, але кароль нават не паглядзеў на яе.

- Нiчога не зробiш! - сказаў ён. - Я пакляўся сваёй галавой i каронай, што аддам цябе за першага жабрака, якi трапiцца, i я стрымаю сваю клятву!

Колькi нi плакала каралеўна, колькi нi малiла - усё было дарэмна. Яе тут жа абвянчалi з жабраком-музыкай.

А пасля вянчання кароль сказаў:

- Не бывае такога, каб жонка жабрака жыла ў каралеўскiм палацы. Можаш адпраўляцца са сваiм мужам на ўсе чатыры бакi.

Жабрак музыка, не кажучы нi слова, узяў за руку маладую жонку i вывеў яе за браму. Першы раз у жыццi каралеўна пешкi выйшла з бацькоўскага палаца.

Апусцiўшы галаву, не азiраючыся па баках, iшла яна следам за сваiм мужам па камянiстай пыльнай дарозе.

Доўга iшлi яны так па раўнiнах i ўзвалках, па дарогах, дарожках i сцяжынках. I нарэшце сцяжынка вывела iх у засень густога лесу.

Яны селi адпачыць пад старым дубам, i каралеўна спытала, мiжволi задзiвiўшыся цянiстымi дрэвамi:

- Чый гэта лес на захад i на ўсход?

- Там гаспадар - кароль Драздабарод.

Была б ты яго жонкай дарагой

То быў бы твой.

Каралеўна задумалася, а потым уздыхнула i прашаптала:

- Каб зноў мне заручыцца са свабодай,

То стала б жонкай я Драздабарода!

Музыка скоса паглядзеў на яе, але нiчога не сказаў. Яны пайшлi далей.

I вось перад iмi - паўнаводная рака, а ўздоўж берага сцелецца свежы, сакавiты луг.

Каралеўна зноў спытала:

- Чый гэта луг над мостам сiнiх вод?

- Там гаспадар - кароль Драздабарод.

Была б ты яго жонкай дарагой

То быў бы твой.

- Ах, - сказала каралеўна, глытаючы слёзы.

Каб зноў мне заручыцца са свабодай,

То стала б жонкай я Драздабарода!

Музыка нахмурыўся, пакiваў галавой, але i тут нiчога не сказаў ёй. I яны зноў пайшлi далей.

Калi сонца пачало хавацца за пагоркамi, каралеўна i жабрак-музыка падышлi да сцен вялiкага багатага горада. Над залатой цяжкой брамай узвышалася круглая вежа.

Каралеўна спытала:

- Чый гэта горад з вежай ля варот?..

- Там гаспадар кароль Драздабарод.

Была б ты яго жонкай дарагой

То быў бы твой!

Тут каралеўна не вытрымала. Яна горка заплакала i ўсклiкнула, заломваючы рукi:

- Каб зноў мне заручыцца са свабодай,

То стала б жонкай я Драздабарода!..

Музыка раззлаваўся:

- Слухай, галубка! - сказаў ён. - Не вельмi мне па густу, што ты на кожным слове згадваеш другога i шкадуеш, што не пайшла за яго. А я, што ж, недастаткова добры для цябе?