Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке) Страница 21

А вось другi "прыпынак" мамiных успамiнаў, звязаных з прыгажуном-борам.

Карпiлаўка не была яшчэ спалена немцамi, але яны наведвалiся ў яе, "прымяралiся".

Аднаго дня мой старэйшы брат Коля (сёння ўжо нябожчык), тады малады i гарачы партызан, ехаў на такiм жа маладым i гарачым жарэбчыку ў разведку ў бок Жукаўкi. Толькi ад'ехаў ад Карпiлаўкi, як убачыў немцаў, якiя рухалiся з Менска яму насустрач. Крутнуўся ён у густы ельнiк ды назад, а конь занаравiўся - нi з месца. А да Карпiлаўкi - рукой падаць, а там жа - людзi, там - мацi з малымi братамi i сястрой... Цудам ён "угаварыў" таго жарэбчыка, хоць i пазнавата, а ўскочыў у вёску, падняў усiх на ногi. Утварылася панiка, уцякалi хто як мог у бок Вялiкага Поля, за якiм пачынаўся выратавальнiк-лес...

Сёння, памiж борам i Карпiлаўкай, уздоўж ручайка (тады рачулкi) узняўся сцяной альшэўнiк ды бярэзнiк, а тады - Карпiлаўка з бору як на далонi...

Толькi мы адбеглi ад Карпiлаўкi метраў сто, як немцы пачалi "палiваць" з кулямётаў па нас. Мы заляглi, як тыя мышы, у траве, баiмся варухнуцца. Некаторых маладых хлопцаў гарачая кроў кiнула на коней - думалi, што конскiя ногi хутчэй кулi, i, зрабiўшыся мiшэнню, былi пасечаны кулямi на вачах сваiх мацi...

Мама прыцiскала мяне, маленькага, да грудзей i, затаiўшыся, ляжала памiж купiн. Потым перакруцiлася - "памяняла" ногi з галавой, каб паўзцi да лесу, i ў гэты момант куля трапiла ў тое месца, дзе iмгненне назад была мамiна галава - у нагу, каля ступнi... Хоць сыходзiла крывёй, але жыць засталася, а з ёй - i я...

...Даўно няма мамы, забрала яе зямелька, але я, едучы з Менска ў родную Карпiлаўку, заўсёды за Жукаўкай пазiраю направа i з цяжкасцю выдыхаю:

- Ой, бор... бор...

АСФАЛЬТ НА СЭРЦЫ

Ёсць людзi, якiя з вялiкiм жалем i пякучым болем развiтваюцца з мiнулым. Такiм людзям надзвычай цяжка жыць: кожны дзень - успамiны, успамiны, успамiны. Душа - несцiхаючыя перажываннi, сэрца - незажываючая рана. Людзi з такiмi абвостранымi пачуццямi больш знаходзяцца ў мiнулым, чым у сучасным, хоць многа, заклапочана i ўсхвалявана дбаюць пра дзень наступны...

Ёсць i другi склад людзей, якiя жывуць СЁННЯ - дзень да вечара. Клопаты аднаго дня не патрабуюць вялiкiх намаганняў - нi фiзiчных, нi тым больш душэўных, маральных. Прачнецца такi чалавек ранiцай i спакойна думае: вечар блiзка - чаго хвалявацца, а заўтра будзе бачна, што далей... Мiнулае такiя людзi ўспамiнаюць рэдка i неахвотна - якая карысць з таго, што ўжо было i нiколi не вернецца? Толькi галаву заб'еш пустым i непатрэбным...

Добра жыць гэтым людзям - яны быццам падарожнiкi, што iдуць улегцы анiякай ношы, нi ў руках, нi за плячыма. Выбрыквай нагамi па дарозе, выстуквай сабе абцасамi па каменьчыках ды размахвай рукамi - мух адганяй...

На шчасце цi на пакуты - я належу да першых.

Я не магу ўявiць сябе без родных мясцiн, без сцяжынак дзяцiнства, якiя нiколi не зарастуць, бо сэрца водзiць мяне па iх штодзённа, без казачных мараў юнацтва, якiя прысутнiчаюць у кожным дне, у кожным сне маiм...

Я чую галасы тых, каго, на вялiкi жаль, няма сёння з намi - галасы маiх працавiтых i надзвычай цiкавых аднавяскоўцаў, маiх сяброў, якiя рана сышлi ў магiлу...

У маiм сэрцы гучыць жывы, родны i такi неабходны голас маёй мамы. Я штодзённа адчуваю яе побач з сабой i нiколi не пагаджуся з тым, што яна памерла - яна часова адсутнiчае, некуды адышлася, ад'ехалася, яна - ёсць...

З любоўю i цеплынёй думаю пра тату, якi жыў i пайшоў з жыцця як сапраўдны, высакародны мужчына...

Калi надыходзiць ноч, галасы i падзеi мiнулага абступаюць мяне асаблiва шчыльна, праяўляюцца з настойлiвай сiлай i вастрынёй, захапляюць мяне i, часцяком, не адпускаюць да ранiцы.

Можна многа ўсяго пералiчваць, без чаго жыццё страцiла б сэнс, але на гэта не хопiць паперы, ды i самога жыцця.

Закрану толькi адну падзею, якая прынесла радасць усiм, хто мае да яе дачыненне, але ў маёй душы яна выклiкала шчымлiвы боль.

Падзея гэта надзвычай ардынарная, звычайная для сённяшняга дня. Ну, падумаеш, паклалi праз вёску асфальт, нi табе пылу, нi табе гразi - адна выгода ды "культура" пад самымi вокнамi.

Але мая думка - iншая. Вёска страцiла сваю глыбiнную самабытнасць. Зруйнавалi, закапалi i, нарэшце, замуравалi мёртвай скарынкай тое месца, тую "рачулку", якой карысталiся дзесяцiгоддзi, а мо i стагоддзi нашыя продкi.

Сёння мне немагчыма ўявiць сваю маму, свайго тату, маiх суседзяў Дзям'яна, Юрку, Тодара, Габрэля i iншых - на гэтай, такой няўтульнай i "чужой" вулiцы. У маёй жа роднай Карпiлаўцы жыў, а значыцца, i хадзiў па вулiцы знакамiты пiсьменнiк Антон Iванавiч Лявiцкi (Ядвiгiн Ш.). Тут, у свой час, былi Я. Купала, М. Багдановiч, У. Галубок, З. Верас, Я. Лёсiк, П. Бадунова i iншыя значныя для гiсторыi Беларусi асобы - цэлае суквецце талентаў...

Я i сам, амаль паўвека, прабегаў, прахадзiў, прашпацыраваў па гэтай святой зямлiцы, яна давала мне сiлы i ўпэўненасць, я адчуваў яе жывы подых. Я мог ступiць крок па той першароднай вясковай вулiцы, прыпынiцца i расказваць пра многiя падзеi, сустрэчы, размовы, якiя адбылiся менавiта на гэтым месцы. Зноў ступiць крок - i зноў расказваць...

Вулiца - гэта своеасаблiвы летапiс, гiсторыя вёскi, яе былых i сучасных жыхароў i падзей.

Сёння я з тужлiвым жалем i пякучым болем iду па роднай вёсцы, а памiж мной i пяшчотнай зямлёй-святыняй ляжыць абыякавая да ўсяго скарынка асфальту.

Мне холадна, няўтульна на iм, быццам асфальт паклалi на маiм сэрцы...

ПАЙСЦI "НА СЯЛО"

Цi ведаеце вы, што азначалi ў вёсцы зусiм нядаўна - нейкiх трыццаць сорак гадоў назад такiя словы, як "пайсцi на сяло"? Баюся пачуць адказ...

Сёння гэтыя словы амаль пакiнулi нашыя вёскi - ад гэтага балюча, шчымлiва, непапраўна тужлiва i горка.

Мы згубiлi, магчыма, апошнi вугельчык таго агню, ля якога маглi грэцца ўсе разам - адзiн аднаму неабходныя, патрэбныя, годныя. Што такое трыццаць гадоў?!. А што ж будзе, скажам, праз трыста?!.

Дык вось - кiдаеш гной цi варочаеш сена, адным словам - працуеш, i мiж справай пытаешся ў Юркi, Федзi цi Зосi:

- Да каго сёння пойдзем на сяло?

- Як да каго? - пытаюцца ў адказ. - Мы ж заўчора былi ў Лявона, учора - у Тодара. Сёння пойдзем да Дзям'яна!

Да Дзям'яна дык да Дзям'яна!

Вечарам абтрасешся ад пылу, абмыешся ад гною, вып'еш сырадою i - на сяло!

Дык што ж такое - пайсцi на сяло? Гэта свята! Урачыстасць! Гэта прыгажосць чалавечых адносiнаў, падараваная нам нашымi продкамi!

Памытыя i падсiлкаваныя, мы збiралiся па чарзе кожны вечар у нейчай хаце. Збiралiся дзеля таго, каб выказаць нявыказанае, каб ахвяраваць прысутным выспелае ў душы светлае пачуццё, каб лёгкiм жартам падтрымаць, разварушыць змардаванага працай аднавяскоўца...

А што было тады, калi трапляла ў вёску незнаёмая кнiга? Чыталi яе па чарзе ўслых, зачытвалiся, заслухоўвалiся. Пiсьменнiк быў для нас Богам, правiдцам, быў выратавальнiкам. Лiтаратурнае слова было той патаемнай крынiцай, з якой мы, малапiсьменныя, пiлi i не маглi напiцца. Дзякуй вам, творцы слова, напоўненага сэнсам. Я i сёння схiляюся перад вамi за тое, што разам з вамi, дзякуючы вам, рос, выхоўваўся, прыкладаў намаганнi, каб чалавекам звацца...