Станислав Лем - Здарэнне (на белорусском языке) Страница 4

Яго пачалi адольваць розныя мроi; нейкiя срабрыстыя ручайкi сцякалi з-пад вейкаў, пушыстыя светлячкi хiлiлi на сон, ён перавярнуў падушку на другi, халаднейшы бок - i раптам нiбы на вочы ўбачыў перад сабой Анэля - такога, якiм бачыў яго апошнi раз таго дня, за колькi хвiлiн да васьмi. Масена прыладжваў яму звязку ракетных патронаў, дзякуючы якiм можна было нiбы насуперак гравiтацыi хоць некалькi хвiлiн планiраваць у паветры; мiж iншым, гэта прыстасаванне ўжывалi ўсе, зразумела, у абставiнах, якiя былi прадугледжаны суровымi, але прадбачлiвымi iнструкцыямi. Дзiўная гэта была сцэна, як i заўсёды, калi чалавек нечым дапамагаў робату, бо звычайна бывае наадварот. Аднак Анэль не змог дацягнуцца рукой да кабур, замацаваных пад наладаваным, нiбы горб, рукзаком. Ён нёс груз, дастатковы для двух чалавек. Праўда, гэта не шкодзiла яму, урэшце ж ён быў проста машына, i ў выпадку патрэбы, дзякуючы мiкраскапiчнай стронцыевай батарэi, якая замяняла яму сэрца, мог развiваць магутнасць у шаснаццаць конскiх сiл. Аднак зараз Пiрксу ў соннай дрымоце ўсё гэта разам узятае, вiдаць, не вельмi спадабалася; ён усёй душой быў на баку маўклiвага Анэля i схiляўся да думкi, што той, як i сам Пiркс, зусiм не такi спакойны па натуры, а толькi прыкiдваецца спакойным, робiць выгляд, што так i трэба. Перад тым як канчаткова заснуць, Пiркс падумаў яшчэ пра што-кольвечы. Гэта былi тыя глыбока iнтымныя мроi, якiм толькi можа ўвогуле аддавацца чалавек, напэўна, таму, што пасля таго, як прачнецца, звычайна пра iх не помнiць, i тое, што заўтра ён не будзе помнiць нiчога, апраўдвае сёння ўсё. Ён уявiў сабе тую казачную, мiфiчную сiтуацыю, якая - ён ведаў гэта даўно не горш за iншых - была цалкам неверагодная: бунт робатаў. I адчуваючы ў глыбiнi душы ўпэўненасць, што тады ён абавязкова аказаўся б на iх баку, хутка заснуў, нiбы з палёгкай на душы.

Прачнуўся ён рана, i невядома чаму першае, аб чым падумаў, было тое, што сцiх вецер. Пасля ўспомнiў Анэля i свае развагi перад сном; яго крыху занепакоiла, як падобнае наогул магло прыйсцi яму ў галаву. Яшчэ колькi хвiлiн ён паляжаў, пакуль не прыйшоў да супакойвальнай высновы, што тыя перадсонныя, невыразныя вобразы наведалi яго не наяве, але - насуперак сну, якi снiцца сам, - вымагалi нязначнай, амаль без удзелу свядомасцi яго дапамогi. Такiя псiхалагiчныя развагi былi яму невядомыя, таму ён дзiвiўся, навошта забiвае iмi галаву, крыху прыўстаў на локцi i прыслухаўся: панавала абсалютная цiшыня. Адсунуў штору на маленькiм акенцы ля галавы. Праз мутнае шкло ўбачыў ранiшнi змрок i толькi тады зразумеў, што давядзецца iсцi ў горы. Саскочыў з ложка, каб зазiрнуць у агульны пакой. Робата не было. Тыя два ўжо ўставалi. За снеданнем Круль мiж iншым, нiбы гэта было вырашана яшчэ ўчора, заўважыў, што яны мусяць выйсцi неадкладна, бо надвячоркам прыбудзе "Ампер", а зборка барака i пакаванне рэчаў зоймуць сама малое паўтары гадзiны, калi не болей. I сказаў аб гэтым знарок такiм тонам, каб не было зразумела, цi то трэба iсцi галоўным чынам з-за недахопу дадзеных, цi то з-за Анэля.

Пiркс еў за трох, але моўчкi. Калi астатнiя яшчэ дапiвалi каву, ён устаў, пакорпаўся ў сваiм мяшку i дастаў маток белай нейлонавай вяроўкi, малаток i крукi. Падумаў i дадаў да рукзака яшчэ альпiнiсцкiя чаравiкi - на ўсякi выпадак.

Выйшлi на двор, калi толькi пачынала шарэць. На бясколерным небе зорак ужо не было вiдаць. Цяжкая фiялетавая шэрань на зямлi, на тварах, у самiм паветры была нерухомая i марозная, горы на поўначы здавалiся чорнай масай, застылай у цемры, а паўднёвы хрыбет, той, што быў блiжэй, стаяў нiбы высветленая зверху невыразная маска з яркай паласой аранжавага святла над вяршынямi. Гэты водблiск, далёкi i нерэальны, рабiў бачнымi ў паветры клубы пары, што вырывалася з вуснаў трох чалавек. Хоць атмасфера была больш разрэджанай, чым на Зямлi, дыхалася лёгка. Прыпынiлiся на краi раўнiны. Астраўкi травы, што цямнелi ў змешаным паўзмроку знiкаючай ночы i напаўзаючага з-за гор дня, засталiся ззаду. Перад iмi раскiнулася леднiковая марэна, кучы камення, здавалася, прасвечвалi праз ваду, якая рухалася. Яшчэ колькi сот метраў уверх - i з'явiўся вецер; ён налятаў кароткiмi парывамi. Людзi крочылi, лёгка пераскоквалi праз невялiкiя камянi, падымалiся на вялiкiя; часам скальная плiта суха стукалася аб iншую, часам кавалачак каменя выстрэльваў з-пад чаравiка i кацiўся па схiле пад акампанемент каменнага розгаласу, нiбыта ўнiзе нехта прачынаўся. Часам рыпеў наплечны рэмень, скрыгаталi падкоўкi на чаравiках; гэтыя скупыя гукi надавалi паходу бачнасць згоды i дакладнасцi, нiбы рухалася з'яднаная адзiным iмкненнем альпiнiсцкая група. Пiркс iшоў другi за Масенай. Было ўсё яшчэ надта цёмна, каб як след разгледзець рэльеф далёкiх схiлаў; Пiркс напружана ўглядваўся ўдалечыню, раз i другi не надта ўдала ступiў нагой, аднак усё ж углядваўся, нiбы хацеў уцячы не толькi ад тых, хто быў побач, але i ад самога сябе, ад сваiх разваг. Ён зусiм не думаў пра Анэля, а толькi механiчна шнарыў поглядам па тых завалах спрадвечных скал, якiя застылi ў поўнай абыякавасцi, дзе толькi ўяўленне чалавека магло ўбачыць пагрозу i выклiк.

Планета мела добра прыкметныя поры года. Экспедыцыя прыбыла ў канцы лета, а зараз горная восень, уся ў чырванi i жаўцiзне, ужо згасала ў далiнах, але, нiбы не зважаючы на лiсце, што iмчала ў пенiстых горных патоках, сонца было ўсё яшчэ цёплае i ў бязвоблачныя днi на гэтым пласкагор'i нават прыпякала. Толькi туманы штораз гусцелi i напамiналi аб наблiжэннi снегу i маразоў. Але тады на планеце не павiнна было заставацца ўжо нiкога; i гэта збялелая каменная пустыня, якую ўявiў сабе Пiркс, раптам здалася яму асаблiва жаданай.

Здавалася, убачыць зрокам, што цемра радзее, было немагчыма, аднак з кожнай хвiлiнай позiрк адкрываў усё новыя абрысы наваколля. Неба ўжо зусiм збялела - яшчэ не дзень, але ўжо i не ноч, нiякiх зорак, дзень пачынаўся так чыста i спакойна, нiбы ўвесь ён быў схаваны ў шар з ахалоджанага шкла. Крыху вышэй яны трапiлi ў паласу малочнага туману, якi чапляўся гнуткiмi шчупальцамi за грунт, а калi мiнулi яго, Пiркс заўважыў яшчэ не асветленую сонцам, але прыкметную ўжо ў ранiшнiм святле мэту iхняга шляху. Гэта быў скалiсты слуп, якi прымыкаў да галоўнага горнага ланцуга, а над гэтым слупам, некалькi сот метраў вышэй, чарнела двухгаловая вяршыня, сама высокая з усiх. На падобнай на булаву вяршынi гэтага слупа Анэлю патрэбна было зрабiць апошнiя замеры. Дарога ў абодва канцы была лёгкая - нiякiх неспадзевак, шчылiн, нiчога, акрамя аднастайнага шэрага асыпку, дзе-нiдзе перасечанага палосамi цвiлi зеленавата-жоўтага колеру. Пiркс усё яшчэ лёгка пераскокваў з адных гулкiх валуноў на другiя, упiраўся ў зусiм чорную на фоне неба сцяну i, можа, таму, што нi аб чым iншым не хацеў думаць, уявiў сабе, што гэта звычайнае ўзыходжанне, як i на Зямлi. I адразу ж iншымi вачыма ўбачыў скалы - сапраўды, можна было падумаць, што мэтай iх экспедыцыi было пакарэнне вяршынi, калi яны iдуць проста да хрыбта, якi цяжка выступае з масы асыпку. Асыпак уздымаўся ля сцяны на адну трэць яе вышынi i канчаўся там навалам заклiнаваных плiт, а ўжо адтуль вялiзная плоскасць iшла ўгару; яна нiбы застыла, ускiнуўшыся ў неба; нейкiх сто метраў вышэй сцяну пераразала iншая горная парода - гэта выходзiў на паверхню дыябаз - чырванаваты, святлейшы за гранiт, ён стужкай неаднолькавай шырынi наўскасяк працiнаў усё крыло абрыву.