Анатоль Казлоў - Дзеці ночы Страница 5

— Не па-людску усё гэта. Страшна жыць, калі задумваешся, што робіцца навокал.

— Не слюнцяйся, Вілен. Я ж пазнаў адразу ў табе моц унѵтранага духу і светлую галаву. Яны-то і паслужаць нашай агульнай справе. А людскасць, дабрыня, спачуванне і шкадоба — пустыя словы, якімі болыпасць прыкрывае сваю мурашыную мізэрнасць ці, наадварот,— пацёмкі душы. Вось ты — бязбацькавіч, бомж. Хто табе першы працягнуў руку, каб вышмыргнуць з бяздоннай багны? Праўда, ты за маю руку цяпер павінен трымацца аберуч, каб яна міжволі не выслізнула.

«I хго гурхануу мне у плечы, каб я сеў у машыну да такога вар я га? Захацелася дармавога харчу і пітва. Тут хоць бы само­му жывым застацца,— спалохана скакалі ў галаве Вілена думкі.— Зараз жа грэба нешта прыдумаць і збегчы. На такой хуткасці не выскачыш. А калі і сігануць, то абавязкова паграпіш пад колы іншай машыны. Якія тут жаргачкі, калі адразу чаты­ры праезныя паласы ў адным накірунку. Думай, думай»,— загадаў сабе хлопец.

Максім адчуў перамену настрою ў свайго знаёмцы, які з абыякава-вясёлага нечакана нібы паменшаў ростам і змізарнеў, заклапочана і прыдзірліва пачаў узірацца ў бакавое шкло дзверцы.

«Не трэба ісці адразу ў лабавую,— перасцярог сябе Гу­рон.— I ак любога можна запалохаць і адш гурхнуць. А здавалася, што ён без лішняга сюсюкання усё схопіць і зразумее. Жыццё ж яго навучыла лепш за розныя там універсітэты і акадэміі. Не, не варта адразу, нахранам ламаць яго светапогляд, які дасюль склаўся. Начну далучаць да маіх гуронаўцаў Вілена ціхенька і складненька, усяму свой час і свой дзень».

— I чаго мы прымоўклі? — Максім зычліва ўсміхнуўся.— Вазьмі закурыць. Цыгарэты прачышчаюць мазгі, вытурваюць з галавы брыдкія думкі. Не ведаю, як табе, а мне яны надаюць упэўненасці і рашучасці. Скажы: мне падалося ці сапраўды цябе нешта ўсхвалявала? Бачу, што і вочы палахліва бегаюць, і твар выцягнуўся, як у муміі.

— Выдумляеш бязглуздзіцу,— спрабуючы надаць голасу абыякавыя ноткі, прамовіў Вілен.— Жывот схапіў. Раніцай нейкай заразы з'еў, вось страўнік і круціць. Прытармазі за трам­вайным супынкам, збегаю ў прыбіральню. Хочаш ці не, а трэ­ба апаражніцца.

«Ну-ну, давай, хлопча, лі ваду на млын. Толькі ж я не з прастачкоў. 1 навошта падсунуў яму газету? Думаў, што ён усё правільна зразумее, аж не. Перабольшыў. Ды і чаго дзівіцца. У яго ўмовах жыцця ўсяго трэба баяцца».

— Зараз, Вілен, заедзем вунь у той дворык,— Максім хітнуў галавой на белавата-чырвоны пяціпавярховік з маленькімі, толькі пасгавіць у вазонах квегкі, балкончыкамі пад вокнамі і чатырма прыземістымі, з аблезлай фарбай калонамі каля пад’езда. Беспамылкова можна было вызначыць, што гэты дом будаваўся яшчэ пры сталінскіх часах.— Там і зробіш сабе аблягчэнне. Лады?

«Мазда» плаўна павярнула з праезджай часткі дарогі і юрк­нула пад разлапістыя кроны каштанаў.

«Тут і выкарчую з яго боязь і страхі. Калі спалохаўся напачатку, то і ў далейшым калені будуць падгінацца».

— Не спяшайся, Вілен,— перапыніў Гурон намер хлопца выскачыць з машыны на вуліцу.— Я хачу, каб ты ўважліва паглядзеў мне ў вочы. Гэта зойме адну, ну ад сілы — дзве хвіліны. Добра? — Максім паклаў руку на плячо хлопцу.

— Хочаш пагуляць у пераглядкі?

— Называй, як табе падабаецца. Але галоўнае — ты расслабея і выгані з галавы розную лухту. Сядзь вальней, а го напруціўся, як усё роўна кол праглынуў.

Вілен зірнуў у вочы Максіма, і яму здалося, што перад самым носам узарвалася шаравая маланка. Усё некуды на­плыло: машына, дворык з каштанамі, дзіцячая пляцоўка з арэлямі і пясочніцай, жанчына, якая гулка выбівала на жалезнай перакладзіне вялікі зеленаваты дыван. Ён не бачыў і самога Максіма.

Перад унутраным зрокам Вілена паўстаў густы ельнік, праз колкія лапкі якога не маглі прабіцца наваг сонечныя промні. А дзень жа (хлопец гэта добра ведаў) быў у самым разгары, пякучае сонца вісела ў нябесным зеніце. Пад нагамі процьма кісліцы, ці, як яе яшчэ называюць на вёсках, заечай капусты. Вілен нахіліўся і адшчыкнуў некалькі травінак, змахнуў з лісцікаў ігліцу і ўкінуў кіславатую знаходку ў рот. Жавануў зубамі некалькі разоў, і сківіцы звяла аскоміна. Хлопец агледзеўся. Наперадзе, метраў за дваццаць ад яго, лапікам святлелася прагаліна. Ён не раздумваючы скіраваў туды, асцярожна абыходзячы шматлікія старыя вываратні, трупехлыя пні, хрумсткія груды з голля. Дзіўная цішыня, не чутно і спеву птушак. Усё вакол нібы соннае і зачараванае. Вілен нават не чуў сваіх крокаў. Поўны вакуум, але ж дыхаецца лёгка, і ўсё цела расслаб­лена, разняволена. «А мо крыкнуць? — мільганула думка.— Набяру поўныя грудзі паветра і галёкну так, што захістаюцца вершаліны елак!» Ён набраў поўную грудзіну паветра, аж разанула ў лёгкіх, нацяўшы галасавыя звязкі, крыкнуў. Фантастыка, свайго голасу Падкідны не пачуў.Самае неверагоднае тое, што гэты казус ані на кроплю не ўсхваляваў яго, не падаўся неверагодным.

Вось і палянка. Яна па краях, як лясное азерца, густа зарасла вербалоззем, купчастым і роўным, нібы падстрыжаным дбайным і ўмелым садоўнікам. Пукацісты ўзгорак паляны быў голы, зусім без травы. Зямлю там-сям пакрывалі толькі шэра-бялёсыя лішайнікі і рэдкія зялёныя бародкі моху. Паляна нагадвала лысіну састарэлага дзядка, які ўжо з паўстагоддзя не ведае, што такое грабен ьчык і дзеля чаго ён у во­гуле існуе. Вілен спыніўся каля аднаго з кустоў вербалоззя, пільна ўгледзеўся ў цэнтр ііаляны, яе сарцавіну. Спачатку ён не паверыў сваім вачам, калі ясна разгледзеў там дзіўную вялікую птушку, якая, схіліўшы да крыла голую і лысую гала­ву, як і сама гэтая палянка, насцярожана, а хутчэй за ўсё цікаўна назірала на хлопца. Невядомая сіла цягнула Вілена да птушкі, падштурхоўвала яго ў плечы, а ён і не супраціўляўся. 3 цікаўнай пажадлівасцю падышоў да птушкі. (Гэта быў чор­ны грыф.)

Нейкі прамежак часу яны глядзелі адно на аднаго, ацэньваючы, вывучалі. Але вось птушка ўстрапянулася, выпрастала ўгору лысую галаву, і Вілен убачыў у яе дзюбе ладны, на ўсю далонь, ключ, які пераліваўся ў промнях сляпучага сонца.

«Бяры, ключ твой,— пранесліся у галаве хлопца чыесьці словы.— Не бойся, забірай. Пакладзі ў нагрудную кішэню і заплюшчы вочы. Ты малайчына, Вілен!»

Хлопец працягнуў руку да дзюбы грыфа, і ключ лёг на далонь Вілена. Вочы самі па сабе заплюшчыліся, а ў вушах шуганула гарачая хваля паветра...

— Ты збіраешся бегчы аблягчыцца? — злавіў нарэшце го­лас Максіма хлопец.

— Ды не хачу я нічога,— Вілен неадрыўна глядзеў у вочы Г урона.— Калі самаму прыпёрла, то скокні да сарціра.

Максім прыхаваў няўлоўную ўсмешку за насупленасцю броў, якія ён, зморшчыўшы, звёў да пераносся.

— Чаго мы тут стаім? — Вілен нецярпліва ёрзнуў на скураным сядзенні ўтульнай «мазды».

— Не спяшайся. Каля перакрыжавання вуліцы Сурганава і праспекта аварыя. Бензавоз пацалаваўся з фурай, і цяпер там заштапарылі праезд. Але ж мы з табою можам аб’язнымі дарогамі гайсануць. Ніякіх праблем.

— Куды падзеўся ключ? — Вілен уважліва аглядаў растапыраныя пальцы рук, далоні. Зірнуў над ногі, залез у кішэні

штаноў.— Няма ключа,— пакрыўджаным і ціхім голасам роспачна выдыхнуў ён.

— Пра які ты ключ гаворыш? — абыякава, з непрыхаванай іроніяй спытаў Гурон.

Мне вялікая чорная птушка дала той ключ на лясной паляне.

— Ён быў залаты, як у славутага Бураціны?

— Для мяне — даражэйшым за залаты.

«О, дзякуй табе, Гаспадар ночы, яшчэ адзін далучыўся да нашай кагорты. Ён будзе поўнасцю нашым, і ў першую чаргу — гваім. Гэты хлопец не дробязны вінцік, якіх хапае паўсюль, ён будзе максімальна набліжаны да цябе, мой Гаспадар, як і я»,— Максім пацягнуўся на сядзенні машыны, сагнуўшы рукі ў локцях і закінуўшы іх за плечы.

— Пра ключ не хвалюйся, ён твой і заўсёды будзе належаць толькі табе. Ведай адно — ключ спатрэбіцца табе пры ўваходзе ў вечнае царства Гаспадара. Вось у тую часіну ты яго і атрымаеш, ён сам з’явіцца ў руцэ. О’кей? Ѵае nictis.

— Што?

— Нічога. Люблю я кідацца лацінскімі слоўцамі. Няўжо не гаварыў, што вучыўся я ў свой час у нашанскім медінстытуце? Адтаго і лацініца прэ, як сгрумень вады з падранага поліэтыленавага пакета.

— Разумны.

— Кінь бязглуздзіцу несці. Навучыцца можна чаму хочаш. Зараз модна на такія залепы адказваць вось такім выразам:

«Пры жаданні і зайца можна навучыць курыць». Уразумеў? Прырода — вось аснова ўсяму, прыплюсуй да яе і тую сілу, якая бароніць кожнага ад няўдаліц і няўладзіц жыцця. У нас з табою гэта агульная сіла, сіла абаронцы Гаспадара.

Вілен слухаў знаёмца (ці як ён сам паспеў ужо не раз назвацца — сябра і брата) і поўнасцю яго не разумеў. Пакуль не разумеў. Толькі, а хлопец быў у гэтым упэўнены, прасвятленне ў блытаніне гамонкі хутка прыйдзе само сабой.

— Ты любіў у юнацкім узросце чытаць Джэка Лондана? — ні з таго ні з сяго спытаў Максім.

— Чуў пра яго ў школе-інтэрнаце.

— Добра, калі чуў. Дык вось, Джэк сцвярджаў, што пры­рода крывава-клыкастая і кіпцюрыстая. Ён гаварыў: «Быць жорсткім дрэнна, але гакі кош г, які трэба плаціць за тое, каб выжыць. Маладыя забіваюць старых, а моцныя забіваюць слабых вось такі няўмольны закон. Чалавек вядзе барацьбу супраць стыхій ці супраць сабе надобных, і ў гэтай 6арацьбе яму няма на што і на каго абаперціся, акрамя самог л сябе». Бачыш. якія пірагі з блінамі. Нам, сябрук, лягчэй, у нас заплячыма стаіць Гаспадар, а мы яго верныя служкі. Мы усе, хго паспытау і адчуў смак, і ёсць дзеці Гаспадара