Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке) Страница 2

Тут можно читать бесплатно Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке). Жанр: Проза / Русская классическая проза, год неизвестен. Так же Вы можете читать полную версию (весь текст) онлайн без регистрации и SMS на сайте «WorldBooks (МирКниг)» или прочесть краткое содержание, предисловие (аннотацию), описание и ознакомиться с отзывами (комментариями) о произведении.
Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке)

Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке) краткое содержание

Прочтите описание перед тем, как прочитать онлайн книгу «Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке)» бесплатно полную версию:

Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке) читать онлайн бесплатно

Кузьма Черный - Семнаццаць год (на белорусском языке) - читать книгу онлайн бесплатно, автор Кузьма Черный

Салдат рашуча пайшоў у акопную цемень, абмацаў палкоўнiка. Гэта быў грузны чалавек.

- Далiкатна, далiкатна бяры, памалу, - застагнаў ён, калi салдат, крэкчучы i ўсё ж адчуваючы i сваю рану ў назе, узвалiў яго на плечы. Рамянi скрыпелi на палкоўнiцкiх плячах.

Самае цяжкае - гэта было вынесцi яго на гару. Прыйшлося спусцiць яго на зямлю, узяць пад пахi i гэтак выцягнуць, плячыма па зямлi, галавою ўгару. Пасля гэтага i салдат, i палкоўнiк ляжалi хвiлiн дзесяць на зямлi i абое аддыхвалiся. Нарэшце салдат прыгледзеўся, заўважыў далёка ўжо ад сябе рухавае святло санiтарскiх лiхтарыкаў, зноў узвалiў на плечы палкоўнiка i рушыў у дарогу. Iшоў ён паволi, нi то няроўным полем, нi то купiстым узбалоццем. Ногi яго ўязджалi ў зямлю. Чорныя нерухомыя абрысы ночы сталi навокал. Далёка маўчаў фронт. Зоры ўсё гэтаксама свяцiлi на халодным небе.

II

Салдат Пятро Тадаровiч атрымаў белы бiлет. Ён калацiўся з радасцi, адчуваючы ў сваёй кiшэнi гэтую паперку. Гэта ўсё адбылося вельмi шпарка, як нават ён i сам не думаў. Палкоўнiк з дапамогаю гэтага свайго "дзеншчыка" праз вельмi малы час быў ужо ў шпiталi ў прыфрантавым гарадку. Да палкоўнiка адразу прыехала радня: родная сястра, жонка, нейкi яшчэ малады чалавек. Паны! Яны прыехалi з маёнтка. Гэты палкоўнiцкi маёнтак быў у паласе вайны, але ад фронту даволi яшчэ далёка. Можна сказаць, што гэта была тая самая паласа, калi браць раўналежна фронту, дзе была радзiма i салдата Пятра Тадаровiча. Палкоўнiк адно падпiсаў кароткi лiст, што быў напiсаны маладым чалавекам да нейкага знаёмага начальнiка мабiлiзацыйнымi нейкiмi камiсiямi. Самога лiста Пятро Тадаровiч не чытаў, але ведаў, што там наконт белага бiлета. Ён хадзiў з гэтым лiстом, да каго ён быў напiсаны, i праз некалькi дзён меў цудоўную паперку. Ён цяпер назаўсёды развiтваўся з вайною! Больш таго. Палкоўнiк адно малы час будзе ляжаць у шпiталi, пакуль можна стане яго перавезцi. Хiба пан будзе лячыцца ў шпiталi, калi ў яго маёнтак, пакоi, слугi, грошы, усяго цераз горла валiцца? Тыдняў так праз два палкоўнiк будзе дома, тады Пятро Тадаровiч з'явiцца да яго па дакляраваную аддзяку.

I ён з'явiўся. Ён атрымаў тое, што дакляраваў палкоўнiк. Але перад гэтым - гэтакiя хвiлiны цiхай радасцi, нiколi за ўсё жыццё незнаёмыя яму, перажыў гэты небарака салдат.

Гэта было тады, калi ён дабiўся дадому. Рана яго дазволiла яму пусцiцца ў дарогу адразу ж. Ён ехаў, iшоў. Усё яму было цяпер лёгкая справа. Вайна цяпер ужо справа не яго! Няхай там хто сабе хоча i за што хоча (цi за што, цi за нiчога!) ваюе. Няхай там сабе свецяць зоры ўначы над халодным i страшным полем, а на тым полi пад агнiстым громам i свiстам канаюць i стогнуць людзi. Цi на гэтым баку яны будуць умiраць, цi на тым - што цяпер да ўсяго гэтага i да ўсiх гэтых людзей шчаслiваму чалавеку Пятру Тадаровiчу! У яго ёсць цiхi кут, з вайны ён вырабiўся, i больш нiчога. Нiкога ён чапаць не будзе, i яго нiхто цяпер ужо чапаць не будзе. Вайна - бядота, няхай сабе бядота агульная, але ж яму пашанцавала з яе выйсцi. Галоднае жыццё дома? Цяпер ён будзе лепш жыць, палкоўнiк жа яго аддзякуе за тое, што ён выратаваў яго. Назаўсёды, значыцца, Пятро Тадаровiч выйшаў з шэрагаў шэрых людзей на вайне, нават i так ён як бы выйшаў з усялякiх людскiх шэрагаў. Ён сам будзе сабе пан.

Якi ён шчаслiвы цяпер!

Быў пагодлiвы адвячорак, калi Пятро Тадаровiч з'явiўся дадому. Накульгваючы яшчэ крыху на хворую нагу, ён падышоў да дома, увесь трасучыся ад вялiкай узбуджанасцi. Ён сапраўды чуў нават, як пахне трухлявы плацец каля хаты пад чырвонаю рабiнаю. Сонца свяцiла ў сляпыя шыбы роднай хацiны. Пад паветкаю насупраць хатнiх акон ляжаў лом. Мала яго было, але ён быў складзены руплiваю рукою. Пасярод двара нейкiя гнiлыя, разламаныя начоўкi ну проста-такi ўсцешылi сэрца гэтага чалавека.

- Тата прыйшоў! - закрычалi дзецi.

I хвiлiн пяць была радасная ўрачыстасць. Пасля адразу чалавек пайшоў аглядаць свае вуглы, усе закуткi ў двары. Сям'я не адставала ад яго нi на крок.

З таго ж самага дня чалавек пайшоў у работу. Ён зграбаў нейкую салому на таку, скасiў нейкi ўзмежак на агародзе, малацiў нейкi мiзэрны ўраджай так пудоў дзесяць жыта на год намалацiў! А пасля падаўся да палкоўнiцкага маёнтка. Гэта было нават i не лiшне далёка. Там ён цёрся, зняўшы шапку, на кухнi. Яго пачаставалi астачаю ад абеду панскiх слуг. Нарэшце яго павялi да палкоўнiка. Той ляжаў на верандзе, а каля яго доктар пераглядаў газеты. Доктар, мусiць, ужо ведаў гэтую гiсторыю, бо далiкатна падаўся ў сад.

- Ах, гэта ты, - сказаў палкоўнiк.

- Як ваша здароўе, ваша...

"Дзяншчык" цвёрда i выразна выгаварыў палкоўнiцкi чын.

Пра сваё здароўе палкоўнiк, аднак, нiчога не сказаў салдату. Ён некаторы час глядзеў кудысьцi паверх усяго, здавалася, што ён раптам забыўся на салдата i слухае цiхi шум дрэваў у старым садзе. Салдат вокам не змiргнуў, стаяў i цярплiва чакаў.

- Ах, гэта ты, - зноў сказаў палкоўнiк. - Дык чаго ты хочаш? Зямлю хочаш цi... цi, можа, даць табе добрую службу ў мяне пры фабрыцы? У мяне фабрыка не тут, а ў горадзе, вёрст за дзвесце адсюль. А зямля тут, у маёнтку.

- Як ваша ласка будзе.

- Ну, дык што хочаш, выбiрай. Доўга не думай. На фабрыку хочаш?

- Вельмi далёка, паночку. Ды нейк у горадзе я нiколi не жыў.

- Ну, дык зямлi?

- Зямля ж панская тут.

- Тут. А ты дзе хацеў?

- Таксама далёка мне з дому перабiрацца. Турбатня вялiкая, i кiшэня не вытрымае.

- Дык як я табе павiнен наравiць? Ну, гавары.

Салдат анiчога не мог сказаць у тую хвiлiну.

- Ты можаш жыць там, а тут зямлю выпусцiць. Ты i гэтак не хочаш?

- Хачу, паночку, хачу!

- Ну, дык...

Палкоўнiк, злосны i зняможаны, адкiнуўся на падушку, з пакутнiцкiм выглядам заплюшчыў вочы.

Аднак жа салдат маўчаў. Ён не ведаў, што гэтак будзе стаяць справа, ён уяўляў сабе палкоўнiцкую аддзяку так сабе, адцятую ад усяго. Ён не парадзiўся з жонкаю, з суседзьмi, можа, нават. З суседзьмi?! Не з усiмi, вядома, суседзьмi: як трапiў у рукi белы бiлет, пра гэта трэба было маўчаць. Але адзiн цi два з суседзяў цi з сваякоў маглi знайсцiся, якiм льга было сёе-тое расказаць i пакарыстацца iхняю парадаю ў гэтай заблытанай справе.

Палкоўнiк з стогнам прыўзняў галаву з падушкi i ткнуў пальцам у нейкую кропку. Уваскочыў лёкай.

- Няхай мой камiсар, - сказаў палкоўнiк, - выдзелiць гэтаму чалавеку з маёнтка пяць дзесяцiн зямлi. Без грошай. На вечную яго ўласнасць.

Салдат падзякаваў i пайшоў следам за лёкаем у камiсарскую афiцыну.

Нешта дзён два яшчэ пасля гэтага Пятро Тадаровiч цёрся ў панскiм маёнтку: чакаў усё фармальнай паперкi на зямлю. Сказаць праўду, дык за гэтыя два днi ён апрыкраў там маёнтаўскiм службоўцам: усё дапытваўся i правяраў, цi моцная гэта будзе паперка, цi не трэба яшчэ будзе праз усялякiя там гарадскiя канцылярыi праводзiць яе. Даючы яму на рукi паперку на зямлю, яму сказалi, што яна ўжо як мае быць аформлена.

На трэцi дзень увечары (пазнавата ўжо было) Пятро Тадаровiч вярнуўся дадому. Цэлы дзень ён ехаў з адным салдацкiм абозам. Трохi дзiўна яму было, што салдацкi абоз раптам у гэтай мясцовасцi з'явiўся, але i ў лiшнюю гаворку з салдатамi не ўдаваўся. Кiламетраў за шэсць ад дому яму трэба было злезцi з фурманкi. Ён пайшоў пешшу. Цяпер гэта ўжо быў зусiм iншы чалавек, як тады, яшчэ нядаўна, калi блытаўся ён пад халоднымi зорамi на пустым полi, ля чорных акопаў. Цяпер ужо на заднi план адышоў ён сам сабе, а клопаты пра зямлю, пра гаспадарку нёс ён у сабе. Гэтакi ён быў усю дарогу. Але як злез ён з фурманкi i прайшоў крыху пад дом полем, адбылося штосьцi гэтакае, што нагадала яму ўвесь час, калi ён толькi дбаў, як бы ўратаваць на плячах галаву. У першую хвiлiну ён не паверыў, толькi стаў i прыслухаўся. У наступную хвiлiну валасы на галаве яго заварушылiся.

Вечар даўно ўжо агарнуў зямлю. Было цiха. Гэтак было цiха, што чуваць было, як з палявых дзiчак, дзе-небудзь паўз дарогу, падала лiсце на зямлю. Узышоў восенны месяц. Ад гэтага спакойнага святла яшчэ цiшэй здавалася на зямлi. Дзесьцi далёка брахаў сабака, пiснула палявая мыш. I раптам... Але спачатку чалавек не паверыў. Не можа быць! Вайна асталася далёка, чалавек на векi вечныя выратаваўся ад яе. Няхай там хто сабе хоча ваюе, каго сабе хочуць гоняць на смерць - што цяпер яму, Пятру Тадаровiчу! Яму пашанцавала, i ён адгарадзiўся ад усяго свету! Але ўжо ў наступную хвiлiну ён хапiўся за галаву: сапраўды ён выразна чуў артылерыйскую кананаду. Гукi гэтыя ён добра ведае! Цяпер яму ясна стала, чаму ў гэтай мясцовасцi з'явiўся вайсковы абоз. Як нежывы, дайшоў чалавек дадому. На двары ён яшчэ пастаяў, паслухаў. Кананада пачыналася здорава. З гукаў можна было меркаваць, што яна далёка, але ж яе чуваць, а гэтага тут раней яшчэ нiколi не было. Дома ўсе спалi i нiчога не чулi. Ён не пайшоў у хату, а падаўся на ток, на салому. Ён трывожна прадрамаў цэлую ноч. Ранiцою было цiха, але апоўднi з новай сiлай, мацней, як уначы, блiжэй, значыцца, чуваць было вайну. Яна, значыцца, даганяла чалавека, не давала яму атрапаць ад яе рук! Яна гналася за чалавекам свежым следам, i нiчога iншага чалавек не мог тут парадзiць.

Можа, яшчэ прайшло якiх два цi тры днi. I за гэты кароткi час аж, здаецца, сама мясцовасць змянiлася: зноў пайшлi дарогамi ўцякацкiя фурманкi, i гэта ўжо былi тутэйшыя людзi, з гутаркi можна было адразу пазнаць i з выгляду (раней, быў нядаўна час, ехалi людзi з Польшчы). А яшчэ праз некалькi дзён упартага гарматнага грому дзесьцi далёка войска заняло ўсю мясцовасць.

Перейти на страницу:
Вы автор?
Жалоба
Все книги на сайте размещаются его пользователями. Приносим свои глубочайшие извинения, если Ваша книга была опубликована без Вашего на то согласия.
Напишите нам, и мы в срочном порядке примем меры.
Комментарии / Отзывы
    Ничего не найдено.