Роман Соболенко - Перастарка (на белорусском языке) Страница 5

- Дык вы ўжо бралiся б, чаго гэта вам людзей смяшыць. Хоць бы людзi перасталi языкамi мянцiць.

Параска чакала Сяргеева адказу, а ён быццам i не чуў яе гаворкi. Затое адказала Гарпуська:

- Вы б, мама, маўчалi. Гэта не вашай галавы клопат.

Параска хоць i пакрыўдзiлася на дачку за такi адказ, але пастаралася зрабiць выгляд, што не чула яго. Сама ж падумала: мусiць, яны ўжо самi дамовiлiся аб усiм. I Параска ў думках падзякавала Аўдолi за яе той прыварот.

Прадвеснем у Ямiшча прыехаў старшыня калгаса Варакса. Яго занепакоiла тое, што Сяргей, на якога ён ускладаў гэтакiя надзеi, зараз збiўся з панталыку, i брыгада зноў пачала таптацца на адным месцы. З брыгадзiрам старшыня гаварыў не так, як раней. Не было той шчырасцi, цеплынi, а, паадварот, была нейкая колкая спагада i дакорлiвасць. Сяргей не мог глядзець у вочы старшынi i ўсё стараўся, каб не сустрэцца позiркамi. Напаследак Варакса афiцыйна сказаў:

- Заўтра, таварыш Андрэйчык, прыходзьце на праўленне, будзе сур'ёзная гаворка.

З нейкай неўтрапёнай трывогай Сяргей чакаў вечара. Яму здавалася, што гэты вечар скiне з яго цяжар няпэўнасцi, здранцвення думак, i таму, як толькi пачало змяркацца, ён выйшаў на дарогу. Сонца за дзень падтапiла снег, i дарога была як пасыпаная соллю. Снег пад нагамi раз'язджаўся, i iсцi было нялёгка. Як толькi Сяргей выйшаў за вёску, ён убачыў чалавечую пастаць, якая iшла па дарозе яму насустрач. Здалёк ён не мог пазнаць, хто гэта такi. Толькi калi постаць наблiзiлася, Сяргей пазнаў Вольку. Яму не хацелася сустракацца з дзяўчынай. Таму ён наважыў з ходу размiнуцца з ёй i пайсцi сваёй дарогай.

Волька першая зачапiла Сяргея.

- Куды гэта ты, Сяргей, насупраць ночы? - спытала яна.

- На праўленне выклiкаюць.

- Навошта цябе на тое праўленне выклiкаюць?

- Не ведаю...

- Кажаш, не ведаеш? А я ведаю... Эх ты, Сярожа, куды ты зайшоў, куды цябе завяла Гарпуська? На што ты паквапiўся? Можа на хату, на багацце яе? У прымакi, можа, захацеў?

- Маўчы! - крыкнуў Сяргей. - Не я, а ты вiнавата!

Волька страпянулася, нiбы тая птушка, што трапiла ў сiло, i ўжо ў наступны момант ледзь не загаласiла:

- Сяргейка, родненькi, я вiнавата, я! Матылi ў мяне ў галаве ляталi. Даруй мне.

Яна кiнулася да Сяргея, абхапiла ягоную шыю рукамi i, як гарачым прыскам, абпякла вусны пацалункам. Сяргей квола паводзiў рукамi, нiбы хочучы адапхнуць Вольку ад сябе. Але ў яго не хапала сiлы. Яму многае было няясным, незразумелым, i калi Вольчына неўтрапёнасць крыху сцiшылася, адступiў на крок i спытаў як мага спакайней:

- А як жа твой Чыгаравец?

- Сяргей, не дакарай мяне iм. Я яго не любiла. Я толькi так. Я думала, што ты не вернешся ў Ямiшча i забудзеш мяне назаўсёды, дык я з iм пасябравала. А пасля таго як ты вярнуўся, дык я на яго глядзець не магу. Сяргей, родны, мне балюча глядзець, як цябе Гарпуська прынаджвае гарэлкай, як ты становiшся на Гарлачову дарогу.

Сяргей патупiў вочы. Ён не чакаў гэтага. Яму сорамна было свае маладушнасцi. Ён жа сапраўды думаў, што Волька забыла яго, выкiнула з сэрца.

- Дык ты ж з iм вяселле ўжо збiралася гуляць, - укалоў Сяргей Вольку.

- Нiякага вяселля не будзе i не можа быць. Ён чалавек не благi, але ён не для мяне. Ты, Сярожа, мой. Я цябе нiкому не аддам.

Сяргей зразумеў, што Волька гаворыць усё гэта шчыра, што нi ў чым у яе няма найгрышу. Таму ён, адкiнуўшы напускную злосць, аддаўся на волю сваiх пачуццяў. Ён моцна абняў Вольку i пачаў цалаваць. I што за дзiва, Гарпуську ён цалаваў не адзiн раз, але нiколi не адчуваў той блiзкасцi, якую адчуў цяпер. А Волька, вырываючыся з Сяргеевых абдымкаў, казала:

- Даруй, Сярожа, i не злуй на мяне за ўсё тое, што было.

- Я не злую. Я радуюся, што ты мяне i цяпер кахаеш.

- Дык iдзi ж хутчэй на праўленне, каб цябе там доўга не чакалi. А як вернешся, дык заходзь абавязкова да мяне. Я цябе буду чакаць.

Сяргей нiчога не адказаў на Вольчына запрашэнне.

Нейкае дзiўнае адчуванне было ў Сяргея, калi ён выйшаў з пасяджэння праўлення. Нiбы ён толькi што перажыў буру, якой трошкi спалохаўся, але якая не зламала яго, а, наадварот, мацней паставiла на ногi. Як толькi Сяргей перайшоў калгасны двор i выйшаў на дарогу, у месячным святле перадвясновай ночы ён убачыў на дарозе чалавечую фiгуру. Марозiк нанач узяўся быў добры, i дарога падшэрхла, снег ужо не рассоўваўся пад нагамi, затое ногi коўзалiся па ўезджанай каляiне. Таго чалавека, што iшоў уперадзе, нiбы кiдала на ўхабы, ён спатыкнуўся i нават адзiн раз упаў рачкi. Наблiзiўшыся, Сяргей пазнаў у тым чалавеку Мiтрафана Гарлача. Хацеў абмiнуць, каб не сустрэцца з iм, але другой дарогi не было, а па цалiку iсцi не хацелася, i Сяргей вырашыў: "Лiха з iм, даганю, абмiну i пайду сваёй дарогай".

Аднак, як толькi Гарлач пачуў за спiной крокi, ён абярнуўся i нiбы ўзрадаваўся.

- Дык гэта ты, браце, з праборкi iдзеш? Чуў я, чуў, што цябе прабiралi сёння. Я даўно хацеў цябе бачыць, - заiкаючыся гаварыў Гарлач.

- Нашто я табе? Хiба разам выпiць?

- А хоць бы i выпiць разам. Ты ж ад мяне цяпер недалёка адскочыў. Цябе ж Парасачка прычаравала не толькi да Гарпуськi, але i да бутэлькi.

- Што ты вярзеш? - зазлаваў Сяргей.

- А тое вярзу, што добра ведаю... Так што мы цяпер з табой, браце, аднаго поля ягады. Толькi я не намоўленую гарэлку п'ю, а чыстую... А ты намоўленую, настоеную на Аўдолiным карэннi. Ды мне цяпер зрэшты ўсё адно: я цяпер гол як сакол i адзiн, як вось гэты палец. - Гарлач выставiў, як пiку, указальны палец, нiбы ён хацеў iм каго праткнуць. - Праз цябе мяне з брыгадзiрства скiнулi. Жонка ад мяне ўцякла. Дык што мне, гуляй ды гарэлку куляй. Дык я i куляю.

Сяргею абрыдла гэтае п'янае Гарлачова трызненне, але яму рупiла даведацца, што гэта ён такое плявузгае пра намоўленую гарэлку, i ён, выбраўшы момант, калi Гарлач крыху збiўся з гаворкi, спытаў:

- Дык пра якую ты намоўленую кажаш?

- А ты хiба не ведаеш, дзiвак-чалавек...

I Гарлач, вiляючы языком, як нагамi, расказаў Сяргею, як ён падглядаў у Аўдолiна акно, калi да знахаркi ў хату прыходзiла Параска.

Хлопцу не хацелася верыць, але i не даваць Гарлачу веры не было як вельмi ж усё супадала з тым, што было, i Сяргей хутчэй для таго, каб не паказаць сябе прастаком у вачах Гарлача, чым апраўдаць Гарпусьчыну мацi, са злосцю выгукнуў:

- Брэшаш ты, як той сабака.

- На, во, не брашу, - i Гарлач перахрысцiўся, ад чаго ён Сяргею здаўся яшчэ больш агiдным. - Далiбог, не брашу.

А на раскрыжаваннi дарог - гэта было вiдаць здалёк - хтосьцi сюд-туд хадзiў. Сяргей здагадаўся, што там чакала яго Гарпуська, i сказаў Гарлачу:

- Дык iдзi, вунь яна цябе чакае. Яна табе акурат пара, - i, не развiтаўшыся са спадарожнiкам, папраставаў па цалiку на святло вокан Вольчынай хаты. Зашэрхлая за вечар скарынка снегу ламалася пад нагамi, але iсцi было лёгка. Агеньчык клiкаў, вабiў да сябе.

Узрушаная, заплаканая Гарпуська вярнулася дадому без Сяргея. На стале стаяла тая ж цёмная бутэлька першаку. Яна са злосцю схапiла са стала бутэльку i з усяе сiлы шыбанула ў куток. На ўсю хату разляцелiся пырскi самагонкi, друзачкi шкла. Ад стуку прачнулася на печы Параска.

- Што ты там б'еш, вар'ятка?

- Пляшкi твае б'ю, каб тут i заводу i смуроду iх не было.

Гарпусьцы пачулася, што пад вулiчнымi вокнамi нехта тупае. Яна прыпала да халоднай шыбiны. Дзяўчына не трацiла яшчэ надзеi на прыход Сяргея. На момант здалося, што чутны яго крокi пад вокнамi. Каб яна лепш прыслухалася, то распазнала б, што гэта шумеў, скробся ў другое акно голлем стары вяз.

1956 г.