Мопассан Де - Тамтэй (на белорусском языке)

Де Мопассан Ги

Тамтэй (на белорусском языке)

Гi дэ Мапасан

Тамтэй

Пераклад: Сяргей Шупа

8 траўня. - Якi цудоўны дзень. Усю ранiцу я праляжаў на траве пад вялiкiм платанам, якi хавае ў сваёй лiстоце ўвесь мой дом. Я люблю гэты край, люблю тут жыць, бо тут мае каранi, глыбокiя i далiкатныя каранi, якiмi чалавек звязаны з зямлёй, дзе нарадзiлiся i памерлi яго продкi, з усiм тым, што тут думаюць, што тут ядуць, са звычаямi, стравамi, з мясцовымi выслоўямi, з гаворкай сялян, з пахамi зямлi, вёскi i самога паветра.

Я люблю дом, дзе я вырас. З вокнаў вiдаць, як уздоўж саду за дарогай цячэ Сена, зусiм побач, вялiкая i шырокая Сена, па якой плывуць караблi.

Вунь там злева - Руан, вялiкi горад з блакiтнымi дахамi, над якiмi сям-там высяцца спiчастыя гатычныя званiцы. Вышэй за ўсiх узнiмаецца чыгунны шпiль катэдры, а вакол яго - незлiчоная колькасць званiц i званiчак, вялiкiх i малых, i гул званоў плыве ў блакiтным паветры пагодлiвай ранiцы. Да мяне даносiцца мяккi далёкi металiчны звон, з ветрам далятаюць да мяне медныя спевы, то гучнейшыя, то слабейшыя, залежна ад ветру, якi то мацнее, то слабее.

Якая пагода стаяла той ранiцай!

Недзе каля адзiнаццатай гадзiны па рацэ праплыла доўгая чарада суднаў - iх цягнула маленькая, як муха, баржа, якая хрыпела з напругi, выкiдаючы ў неба воблакi густога дыму.

Прайшлi дзве ангельскiя шхуны, чырвоныя сцягi на якiх вiлiся на фоне неба, а за iмi плыў цудоўны бразiльскi трохмачтавiк, увесь белы, незвычайна чысты i блiскучы. I невядома чаму я прывiтаў яго - так мне было прыемна яго бачыць.

12 траўня. - Ужо некалькi дзён у мяне лёгкая гарачка. Я адчуваю, што хворы, але гэта хутчэй не хвароба, а нейкi смутак.

Адкуль бяруцца тыя таямнiчыя павевы, што ператвараюць нашае шчасце ў смутак, нашую шчырасць - у журбу? Здаецца, што паветра, нябачнае паветра прасякнута нейкiмi непазнавальнымi Сiламi, таямнiчую блiзкасць якiх мы адчуваем на сабе. Я прачынаюся, поўны радасцi, мне хочацца спяваць. Чаму? Я гуляю па беразе, i раптам, прайшоўшы яшчэ зусiм мала, паварочваю назад засмучаны, быццам дома мяне чакае нейкае няшчасце. Чаму? Можа, дрыжыкi холаду, прабегшы па скуры, закранулi нервы i засмуцiлi маю душу? Цi, можа, форма аблокаў, цi колер неба, цi хутказменлiвыя адценнi рэчаў, прайшоўшы перад маiмi вачыма, расхвалявалi мой розум? Хто ведае? Усё, што нас акаляе - усё тое, што мы бачым, але не прыглядаемся блiжэй, усё тое, што мы мiнаем, але не спазнаём падрабязней, усё тое, да чаго мы дакранаемся, але не абмацваем, усё тое, што мы сустракаем, але не распазнаём - усё гэта iмгненна, незвычайна, невытлумачальна адбiваецца на нас, на нашых пачуццях, а праз iх - на думках i нават на сэрцы.

Якая глыбокая гэтая таямнiца, таямнiца Нябачнага! Мы не здольныя спасцiгнуць яе нашымi недасканалымi органамi пачуццяў. Нашы вочы не могуць бачыць нi занадта малое, нi занадта вялiкае, нi занадта блiзкае, нi занадта далёкае, нi жыхароў далёкае зоркi, нi насельнiкаў кроплi вады... Нашы вушы падманваюць нас, бо толькi ператвараюць вiбрацыю паветра ў гукавыя сiгналы. Гэта феi, якiя нейкiм цудам робяць з рухаў паветра гукi, i гэтая метамарфоза нараджае музыку, нямыя прыродныя рухi робяцца спевамi... Наш нюх вельмi слабы, намнога слабейшы за сабачы... З нашым адчуваннем смаку мы нават не можам вызначыць век вiна!

Каб мы толькi мелi iншыя органы, якiя б падаравалi нам iншыя цудоўныя ператварэннi, колькi б рэчаў мы яшчэ адкрылi вакол нас!

16 траўня. - Я папраўдзе захварэў! А яшчэ месяц таму я так добра сябе адчуваў! У мяне гарачка, страшная гарачка, цi хутчэй нейкi гарачкавы неўроз, ад якога мая душа пакутуе не менш, чым маё цела. Мяне ўвесь час турбуе жахлiвае прадчуванне нейкай неадступнай небяспекi, страх перад блiзкiм няшчасцем, наблiжэннем смерцi, i адчуванне гэтае - вынiк дзеяння нейкай яшчэ невядомай хваробы.

18 траўня. - Толькi што я схадзiў да свайго лекара, бо апошнiмi начамi я не мог заснуць. Ён выявiў у мяне пачашчаны пульс, пашырэнне зрэнкаў, паслабленне нерваў, але не ўбачыў нiякiх трывожных сiмптомаў i параiў мне прымаць душ i пiць бромiсты калiй.

25 траўня. - Нiякiх зменаў! Мой стан сапраўды вельмi дзiўны. З наблiжэннем вечара мяне апаноўвае незразумелая трывога, быццам ноч тоiць у сабе страшную небяспеку. Я хутка вячэраю, пасля спрабую чытаць, але не разумею нiводнага слова, я ледзь распазнаю лiтары. Я ўстаю i пачынаю хадзiць па пакоi, мяне гняце нейкi няясны i неадчэпны страх, я баюся спаць, баюся класцiся ў ложак.

Недзе а дзесятай гадзiне я паднiмаюся ў спальню. Увайшоўшы, я замыкаюся на два абароты, зачыняю дзверы на засаўкi. Я баюся... Чаго?.. Дагэтуль я не баяўся нiчога... Я адчыняю шафу, заглядаю пад ложак, слухаю... Цi не дзiўна, што нейкая маленькая немач, парушэнне кровазвароту, раздражненне нервовай сiстэмы, лёгкi прылiў крывi да галавы, зусiм незаўважнае парушэнне ў дзейнасцi нашага недасканалага i далiкатнага арганiзма можа зрабiць найвесялейшага з людзей меланхолiкам, найсмялейшага - баязлiўцам? Пасля я кладуся ў ложак i чакаю сну, як асуджаны на смерць чакае ката. З жахам чакаю я яго прыходу, сэрца маё б'ецца, ногi дрыжаць, усё маё цела сцiскаецца пад цёплай коўдрай аж да моманту, калi я раптам падаю ў сон - гэтаксама ныраюць у вiр, каб утапiцца. Я ўжо нават не заўважаю, як сон прыходзiць да мяне. Ён падступна хаваецца недзе побач, пiльнуе, каб схапiць мяне за галаву, заплюшчыць мне вочы, знiшчыць мяне.

Я сплю доўга - дзве цi тры гадзiны, - пасля мяне пачынае душыць жах. Я добра адчуваю, што ляжу i сплю... Я гэта адчуваю i ведаю гэта... Я адчуваю таксама, як нехта падыходзiць, глядзiць на мяне, абмацвае мяне, залазiць у ложак, кленчыць у мяне на грудзях, бярэцца рукамi за шыю i сцiскае, сцiскае з усяе моцы, каб задушыць мяне.

Я спрабую адбiвацца, але мяне нiбы звязвае тое страшнае бяссiлле, што паралiзуе нас у сне, я хачу закрычаць - i не магу, хачу паварухнуцца - i не магу, нялюдскiмi намаганнямi, задыхаючыся, я спрабую павярнуцца, скiнуць гэтую iстоту, што душыць, расцiскае мяне - i не магу!

I раптам я прачынаюся, ледзь не звар'яцелы, увесь у поце. Я запальваю свечку - у пакоi нiкога няма.

Пасля гэткага прыступу, якi паўтараецца кожнае ночы, я спакойна засынаю да ранiцы.

2 чэрвеня. - Мой стан пагоршыўся. Што ж са мной робiцца? Бромiсты калiй не памагае, душ не памагае. Неяк, каб трошкi стамiцца, хоць я i без гэтага быў вельмi стомлены, я вырашыў прагуляцца ў Румарскiм лесе. Спачатку я думаў, што чыстае, лёгкае i мяккае лясное паветра, поўнае пахаў траваў i лiсця, напоўнiць мае жылы новай крывёю, а маё сэрца - новаю сiлаю. Я iшоў па шырокай дарозе, пасля збочыў на вузенькую сцежку, што вяла ў Лябуй. Абапал сцежкi два доўгiя рады незвычайна высокiх дрэваў распасцiралi нада мною сваю густую зялёную, амаль чорную лiстоту, закрываючы неба.

Раптам я здрыгануўся, не ад холаду, а ад нейкага незразумелага страху.

Я прыспешыў хаду, спалохаўшыся невядома чаго, нейкага глупства, цi, можа, маёй глыбокай самоты. Я баяўся застацца адзiн у гэтым лесе. I раптам мне здалося, што за мной нехта iдзе, зусiм побач, ледзь не наступаючы на пяткi, здаецца, вось-вось схопiць.

Я рэзка павярнуўся. Нiкога не было. Я ўбачыў за мною толькi простыя шырокiя прысады - яны былi высокiя i пустыя, да жаху пустыя. Я паглядзеў у другi бок - гэткiя ж самыя пустыя, вусцiшныя прысады, якiя вядуць у бясконцую даль.

Я заплюшчыў вочы. Нашто? I пачаў круцiцца на пятцы, хутка-хутка, як ваўчок. Ледзь не ўпаў. Пасля расплюшчыў вочы - дрэвы скакалi, зямля плыла. Я сеў. I, о Божа! зразумеў, што не ведаю, з якога боку я прыйшоў! Дзiва! Такое дзiва! Я напраўду зусiм заблытаўся. Пайшоў урэшце ў правы бок i выйшаў на дарогу, па якой я быў зайшоў у лес.

3 чэрвеня. - Ноч была невыносная. Мне трэба на пару тыдняў некуды з'ездзiць. Маленькае падарожжа павiнна мне пайсцi на дабро.

2 лiпеня. - Я вярнуўся. Здаровы. Зрэшты, вандроўка была выдатная. Я пабачыў гару Сэн-Мiшэль, дзе я нiколi яшчэ не быў.

Якое вiдовiшча адкрываецца вачам вандроўнiка, якi прыязджае ў Аўранш надвячоркам! Сам горад стаiць на ўзгорку. Мяне правялi ў гарадскi парк у самым канцы горада, i там я ўскрыкнуў ад захаплення. Перада мною, як скiнуць вокам, распасцiралася вялiзная бухта мiж двух берагоў, якiя адыходзiлi ў далячынь i знiкалi ў смузе. Пасярэдзiне гэтай вялiкай жоўтай бухты пад зiхатлiва залацiстым небам змрочна ўздымалася сярод пяскоў дзiўная спiчастая гара. Сонца ўжо зайшло, i на вячэрнiм гарызонце вырысоўваўся сiлуэт гэтай фантастычнай скалы з не менш фантастычнай будынiнай на вяршынi.

Як толькi развiднела, я накiраваўся да яе. Быў адлiў, як i напярэдаднi. Я паволi наблiжаўся да гары, i перада мною вырастаў дзiвосны кляштар. Праз некалькi гадзiн я прыйшоў да гары - вялiзнай крушнi камянёў. На ёй была маленькая вёсачка, а над усiм высiлася вялiкая царква. Я падняўся вузенькай вулкай i ўвайшоў у гэтую самую прыгожую гатычную пабудову на зямлi, вялiкую, як горад, поўную нiзенькiх пакояў, амаль расцiснутых пад скляпеннямi i высокiмi галерэямi, якiя трымалiся на далiкатных калонах. Я ўвайшоў у гэты велiзарны гранiтны палац, лёгкi, нiбы карункавы, з безлiччу вежаў, зграбных званiчак, куды вядуць стромкiя сходы. Яны ўздымаюць у благат дня або ў цемрадзь ночы свае незвычайныя галоўкi, абсыпаныя хiмерамi, д'ябламi, фантастычнымi жывёламi, пачварнымi кветкамi i злучаныя мiж сабою тонкiмi аркамi.