Джеймс Олдридж - Паляўнiчы (на белорусском языке) Страница 12

- Андатра ў гэтым балоце не звядзецца нiколi, Скоцi. Яшчэ не было нiводнага сезона, каб я не ўзяў тут хоць што-небудзь.

- Магчыма. Але. што ты маеш на ўвазе пад што-небудзь?

- Тры, часам чатыры пацукi на дзесяць пастак. Часам вясной справа даходзiць да недамеркаў, але тады я здымаю пасткi i даю iм падрасцi. Дзiўна, Скоцi, але я заўсёды вылоўлiваю сама старых i сама вялiкiх пацукоў, а потым iдуць усё драбнейшыя.

Рой меў права гаварыць пра андатры, бо (з iх дваiх) ён быў знатаком. Усе траперы ставiлi пасткi на розных звяроў, але большасць з iх спецыялiзавалася на нейкiм адным. Рой заўсёды працаваў у сваiм стылi - быў спецыялiстам масавага аблову. Ён спецыялiзаваўся на тых пушных звярах, якiя збiраюцца ў вялiкай колькасцi ў пэўным месцы: бабёр альбо андатра жывуць супольна ля плацiн i на балоце; яны нiкуды з месца не сыходзяць i штогадовым прыплодам не толькi аднаўляюць колькасць, але i павялiчваюцца. Скоцi аддаваў перавагу больш палахлiваму i рухомаму, але i болей каштоўнаму зверу: норцы, кунiцы, ласцы зверу-валацугу, якога трэба было ўмець высачыць, выведаць сцежкi, вадапоi, начлегi.

Першая пастка была пустая, але не на ўзводзе.

- Вiдаць, сарваўся, - сказаў Скоцi, утрымлiваючы човен на месцы.

- Ды не. Гэта сiстэма "Вiктар" са складаным засцерагальнiкам, яны безадмоўныя. Сама спрытная андатра, i тая не вызвалiцца. А гэтая, вiдаць, ссунула старажок.

- А чаму ты не паставiш пастку глыбей у нару, каб яна не магла зайсцi збоку?

- Тады цягне за ланцужок.

Пастка стаяла ў харчэўнай нары. Гэта была невялiкая ямiна ў рыхлым абрыве, верхняя частка знаходзiлася над узроўнем вады, нiжняя - пад вадой. У пошуку кала, якiм была замацавана пастка, Рой апусцiў рукi глыбока ў ваду.

- Ты што, дастаеш яго? - спытаў Скоцi.

- Не. Забiваю глыбей.

Рой падрыхтаваў пастку i паставiў яе ў нары пад вадой.

- Цяпер не выцягне, - сказаў ён.

Затым Рой зрэзаў тры цi чатыры сцяблiны чароту i ўваткнуў iх у гразь ля пасткi як сцiплую прынаду.

Яны аб'ехалi ўсё балота, агледзелi ўсе пасткi: i ў харчэўнях, i ў начлежных норах, i на купiнах, дзе пацукi пачаргова пакiдаюць сляды пахкага лiпкага мускусу, выклiкаючы на спатканне або на паядынак; i ля дупляных карчоў, якiя служылi iм уборнымi. Нiдзе, нiчога.

- Засталося яшчэ два, - сказаў Рой.

- Здаецца, ты можаш паставiць крыж на гэтым балоце, - сказаў Скоцi.

Але ў апошнiх пастках было па андатры.

- Неблагiя, - сказаў Скоцi.

- Сярэднiя, - запярэчыў Рой, кiдаючы пацукоў у човен. - Упершыню ў мяне на гэтым балоце такая няўдача.

- Дзве на дзесяць пастак - гэта няблага, Рой. Рою давялося згадзiцца, але раптам ён прыняў рашэнне.

- Давай пройдзем яшчэ раз. Я здыму палову гэтых пастак. Навошта яны будуць дарма сядзець у гэтым балоце.

- Хiба табе не хапае пастак?

- Не.

- Дык навошта здымаць iх?

- Пустая справа, Скоцi. Пустая справа.

Яны знялi чатыры з дзесяцi пастак i пераправiлiся на другi бераг возера, дзе i прыпынiлiся сярод густых водарасцей. Скоцi вылез першы i прытрымлiваў човен, а Рой не захацеў больш мачыць ногi. Ён закiнуў мех за плечы i перадаў ружжо Скоцi. Стаўшы на каленi, Рой хуткiм рыўком закiнуў човен сабе на галаву, i яны пачалi перанос. Вёслы, замацаваныя ў скураных уключынах, ураўнаважвалi човен на плячах, а барты ўпiралiся ў перадплечча. Галоўнае было - трымаць раўнавагу, i Рой свабодна размахваў рукамi, iдучы за Скоцi па вузкай лясной сцежцы ўгару па крутым пад'ёме.

Яны не размаўлялi. Яшчэ да канца пад'ёму пайшоў дождж. Спачатку вельмi малы, каб прабiць сасновыя галiны, навiслыя над сцежкай, але з часам ён пачаў лiць на iх цэлыя ручаi вады, i яны iшлi то мокрымi прагаламi, то нагрэтымi сухiмi алеямi з соснаў, дзе было суха над галавой, суха ў паветры, суха ўсюды. Так i дайшлi яны да перавала. Пераадолеўшы яго i пачаўшы доўгi спуск, яны ўсё часцей траплялi на мокрыя прагалы i праз гадзiну пакручастага спуску прамоклi да касцей i выбралiся да вузкага канца возера Акулы.

- Спусцi човен на ваду, а я пагляджу. Тут у мяне дзве пасткi на норак, сказаў Рой. Ён апусцiў човен на водмель i пайшоў па беразе памiж скаламi i бураломам. Пасткi стаялi ля ўвахода ў жыллё норак, ля самай вады. Рой зiрнуў на гладкую скалу, якая спускалася да пляскатай пясочнай водмелi, i яшчэ раз падумаў, што няма лепшага месца для норкi. Але ў гэтыя пасткi за ўсю вясну не трапiла нiчога. Зараз таксама нiчога не было, i ён зняў iх.

- Ты становiшся занадта разборлiвы, Рой, - сказаў Скоцi, калi ўбачыў пасткi. - Навошта ты зняў i гэтыя?

- Тут няма больш пушнога звера, - сказаў Рой.

- Ты занадта патрабавальны, - Скоцi залез у човен. - Звер прыходзiць i сыходзiць, - дадаў ён.

- Ён сыходзiць, сыходзiць i сышоў ужо! - сказаў Рой. - Ва ўсякiм разе адсюль ён сышоў.

- А ты на сябе проста дурноту напускаеш, - сказаў Скоцi, i ад моцнага ўдару вясла нос чоўна так нырнуў у ваду, што Рою давялося двойчы спрацаваць вяслом, каб яго выраўнаваць. - Ты гэтулькi гадоў даказваеш, што ўчастак пусты, але кожны раз нейкiм чынам спраўляешся. Пушнiны становiцца меней i дзiчыны таксама, але гэтую справу можна паправiць. Так бывала заўсёды.

- А зараз не тое. З кожным годам звер адыходзiць усё далей на поўнач.

Ад дажджу вада стала нiбыта мёртвая, i нос чоўна лёгка рэзаў яе падатлiвую паверхню. Хоць час наблiжаўся да поўдня, бачнасць праз дождж была дрэнная.

- Сыходзiць на поўнач, - паўтарыў Скоцi. - Усе вы зацыклiлiся на гэтым. Усе збiраюцца iсцi на поўнач.

Рой i сам не быў перакананы, цi правiльна ён робiць, калi здымае пасткi. Хто ведае, мо гэтая пакорлiвасць адчаю i зборы на поўнач - усё гэта толькi адлюстраванне яго краху ў Сент-Элене.

- А як жа iначай, Скоцi, - звярнуўся ён да дужай спiны i моцнай патылiцы спераду ад сябе. - Усiм нам давядзецца альбо iсцi на поўнач, альбо асесцi на ферме ў Сент-Элене. Так што выбiрай, Скоцi. Выбiрай любое з двух.

Увесь час паездкi па возеры яны не пераставалi спрачацца.

- Паслухай, але з гэтым ты мусiш згадзiцца, - сказаў нарэшце Скоцi, калi яны пачалi працягваць човен цераз вузкую перамычку да апошняга возера. - Калi ты не перастанеш здымаць адсюль пасткi, то гэтай зiмой пушнiны ў цябе не будзе.

Зараз Скоцi цягнуў човен на галаве, а Рой iшоў спераду, пасмiхаючыся з таго, што Скоцi ў спрэчцы, як i заўсёды, занадта прымае ўсё да сэрца. Але мiжволi хацелася падзялiць аптымiзм Скоцi адносна iх будучынi, i хоць сам Рой занадта цвяроза глядзеў на рэчы, каб з iм пагаджацца, усё ж слухаць яго было прыемна. На iмгненне гэта ажывiла ў iм страчаную веру ў свой паляўнiчы ўчастак.

Перш чым выпраўляцца на апошняе возера - возера Т, галоўную базу паляўнiчай гаспадаркi Роя, яны спынiлiся паснедаць у адной з яго старых, закiнутых хацiн. Калiсьцi паляўнiчым цэнтрам Роя былi Мускусная затока i першая збудаваная на ёй хацiна. Пазней ён перасунуўся на поўнач i збудаваў гэтую хацiну на возеры Т. Яшчэ пазней, дзесяць гадоў таму, ён перайшоў яшчэ далей на поўнач i збудаваў сваю трэцюю хацiну на другiм беразе возера, да яе было дзве гадзiны на лодцы. Як i многiя азёры Канады, гэтае возера было названа з-за сваёй формы, якая нагадвала вялiкую лiтару Т. Зараз яны знаходзiлiся ля асновы лiтары, а каб патрапiць у апошнюю хацiну Роя, трэба было падымацца па сярэдняй палачцы, павярнуць налева i плысцi да канца папярочкi.

- Дзе твой ключ? - спытаў Скоцi, калi яны скiнулi мяхi ля парога хацiны i атрэслiся ад дажджу.

- А чаму ты не хочаш раскласцi вогнiшча тут, на паветры? - спытаў Рой.

- Навошта? Хiба ты зняў печку?

- Не, яна стаiць на месцы, - адгукнуўся Рой i дастаў ключ з цвiка пад страхой.

Скоцi адчынiў дзверы, i яны ўвайшлi.

Рою гэтага не хацелася, ён не любiў заходзiць у свае закiнутыя хацiны. Яна была збудавана моцна, сухая, але ўнутры неверагодна занядбаная. У ёй стаяў цяжкi пах гнiлi, i ўсё было запаскуджана мышамi. Мышы пагрызлi матрац, i ўся хацiна аж да самых крокваў была ў рэштках мачалы i раслiннага пуху. Усюды - на палiцах, на груба змайстраваных сталах, у печы i нават у лямпе былi мышыныя гнёзды. Рой i Скоцi затупалi нагамi, i большасць мышэй схавалася, але некаторыя засталiся i нахабна пазiралi на нечаканых гасцей.

Адна не магла выбрацца са слоiка, пакуль Скоцi не павалiў слоiк, а тады шуснула прэч. Рой сплюнуў у далонь тытунёвую жвачку i папусцiў гэтым камяком ў апошнюю мыш, якая сядзела на печы. Ён не трапiў, але мыш схавалася ў адчыненай канфорцы i болей не паказвалася. Гэта была вялiкая беланогая палёўка, iншыя ж былi звычайныя шэрыя хатнiя мышы i адзiн пацук, на якога Скоцi доўга паляваў, выганяючы бярозавым паленам з усiх куткоў, i нарэшце забiў, калi той кiнуўся ў адчыненыя дзверы.

- Навошта ты яго забiў? - спытаў Рой.

- Заўсёды забiваю пацукоў, - сказаў Скоцi. - Ненавiджу гэтых гадзiн!

- А чым яны больш гiдкiя за мышэй? Забiваеш адных, забiвай усiх!

- Не, пацукоў я не пераношу, - адказаў Скоцi.

Рой не спрачаўся. Iншым часам ён прымусiў бы яго яшчэ раз выкласцi свае тэорыi пра дабро i зло ў свеце жывёл. Але Рой ужо забыўся пра Скоцi. Аглядваючы хацiну, ён адчуваў, што час i жыццё бягуць надта хутка. Яшчэ параўнальна нядаўна гэтая хацiна ў глыбiнi лесу жыла паўнакроўным жыццём - i здавалася, што гэта будзе доўжыцца бясконца. Зараз яна была занядбана i амаль што разбурана. Яшчэ крыху - i пазы разыдуцца, страха правалiцца, бярвеннi патрэскаюцца, падлога прагнiе i ўся пабудова развалiцца. Пакуль што яна выглядала моцнай, але Рой ведаў, што яна асуджана. Гэта было своеасаблiвым напамiнкам, што лес можа праглынуць усё - чалавека, хацiну, увесь пасёлак Сент-Элен. Рой падумаў, што нават не лес разбурае справы рук чалавечых, а само жыццё апераджае iх. Рой не мог бы вызначыць гэта больш дакладна, але часам у яго ўзнiкала думка, што ў гэтым вiнаваты чалавек, што прырода заўсёды будзе перамагаць людзей, калi людзi не справяцца з прыродай яе ж зброяй. Ён цвёрда верыў у перамогу чалавека над прыродай, але гэтая хацiна была доказам, што ён часткова пераможаны, што звер сышоў ад яго сваiм шляхам, на поўнач, i што хутка яму давядзецца iсцi туды таксама. Гэта было правобразам таго, што чакае i Сент-Элен, калi голы гранiт i бясплодная зямля перамогуць Сэма i фермера Джэка.