Альбер Камю - Ёна, або Мастак за працай (на белорусском языке) Страница 2

Зрэшты, абрадзiўшыся, Луiза ўвесь свой клопат аддавала ўжо толькi свайму, а пасля - сваiм дзецям. Яна часам яшчэ старалася дапамагаць i мужу, але часу ёй бракавала ўсё больш. I хоць яна шкадавала, што не можа дагледзець Ёну, як раней, рашучы характар не дазваляў ёй занадта зважаць на гэту прыкрую акалiчнасць. "Тым горай, - казала яна, - кожнаму свой варштат". Гэты выраз зачароўваў Ёну, бо, як i ўсе сучасныя яму мастакi, ён таксама хацеў лiчыцца за рамеснiка. Дык вось, рамеснiк аказаўся крыху занядбаны i вымушаны быў сам купляць сабе чаравiкi. Рэч гэта звычайная, але i ў ёй Ёна iмкнуўся бачыць толькi прыемны бок. Вядома, каб хадзiць па крамах, яму трэба было рабiць пэўнае намаганне, але аддзякай гэтаму была адна з тых гадзiн адзiноты, якая дазваляе па-сапраўднаму ацанiць сямейнае шчасце.

Аднак найбольш вострай з усiх праблем маладой пары была праблема жыццёвай прасторы, бо прастора, як i час, звужалiся вакол iх з аднолькавай хуткасцю. Нараджэнне дзяцей, новы занятак Ёны, цеснае памяшканне i сцiплы заробак, якi не дазваляў наняць большай кватэры, пакiдалi вельмi абмежаваную плошчу пад дзейнасць Луiзы i Ёны. Iх кватэра была на другiм паверсе колiшняга асабняка ХVIII стагоддзя, у старым квартале сталiцы. У гэтым раёне жыло шмат мастакоў, верных таму прынцыпу, што ў мастацтве пошук новага павiнен праходзiць у межах старажытных традыцый. Ёну, якi падзяляў гэтае перакананне, жыць у такiм квартале вельмi падабалася.

Да старажытнасцi ва ўсякiм выпадку яго кватэра мела сама непасрэднае дачыненне. Праўда, некаторыя занадта сучасныя перабудовы надалi ёй даволi арыгiнальны выгляд, якi заключаўся ў тым, што кватэра давала сваiм гаспадарам вялiкi аб'ём паветра, займаючы адначасова маленькую плошчу. Пакоi з надзвычай высокiмi столямi i раскошнымi рамамi вокнаў, несумненна, некалi прызначалiся, мяркуючы па iх велiчных памерах, пад урачыстыя прыёмы i святочныя балi. Але гарадская цесната i прыбытковасць нерухомай маёмасцi прымусiлi новых домаўладальнiкаў падзялiць гэтыя занадта шырокiя пакоi перагародкамi i такiм чынам павялiчыць колькасць стайняў, якiя яны за вельмi кругленькую цану аддавалi ў наймы статку сваiх кватэранаймальнiкаў. I тут яны не забывалiся падкрэслiць тое, што па-iхняму называлася "значная кубатура паветра". Гэтую перавагу адмаўляць было нельга. Проста яе трэба было тлумачыць тым, што домаўладальнiкi сутыкнулiся з немагчымасцю перагарадзiць пакоi яшчэ i ўвышыню. Каб такое было магчыма, яны б без ваганняў пайшлi на ўсе неабходныя ахвяры, каб даць некалькi дадатковых прытулкаў вельмi ахвочаму на шлюб i плоднаму ў той час маладому пакаленню. Кубатура паветра давала, зрэшты, не толькi перавагi. Яна мела ў сабе i тую загану, што ўзiмку нагрэць пакоi было цяжка, а гэта, на няшчасце, вымагала ад уладальнiкаў павелiчэння платы за апал. Улетку ж, праз вялiзныя памеры вокнаў, кватэра лiтаральна нясiлела ад спякотнага сонца: жалюзi не было. Уладальнiкi не парупiлiся iх усталяваць, збянтэжаныя, вiдаць, вышынёй вокнаў i коштам сталярных работ. Зрэшты, тую ж ролю маглi выконваць i тоўстыя шторы, кошт якiх нiякiм чынам не ўплываў на прыбытковасць, бо набываць i падвешваць iх мусiлi самi кватаранты. Трэба, аднак, зазначыць, што домаўладальнiкi не адмаўлялiся дапамагаць iм у гэтым i прадавалi па нечуваных цэнах шторы з уласных крам. Чалавекалюбства, якое яны выяўлялi праз такое сваё стаўленне да нерухомай маёмасцi, было iх сапраўднаю слабай стрункай. У будзённым жыццi гэтыя сучасныя князькi гандлявалi паркалём i аксамiтам.

Ёна быў зачараваны ўсiмi выгодамi кватэры i без нараканняў пагаджаўся з яе заганамi. "Хай будзе па-вашаму", - адказаў ён домаўладальнiку, калi той абвясцiў, якой будзе плата за апал. Што ж да штораў, дык тут Ёна цалкам падтрымлiваў Луiзу, на думку якой вокны даволi было завесiць толькi ў спальнi, а ў астатнiх пакоях можна пакiнуць i голыя. "Нам няма чаго хаваць", - казала гэта бязвiнная душа. Асаблiва вабiў Ёну сама вялiкi пакой, столь у якiм была такая высокая, што не магло быць i гаворкi, каб прыстасаваць да яго нейкую годную сiстэму асвятлення. Дзверы з лесвiцы вялi непасрэдна ў гэты пакой, а ўжо з яго па вузенькiм калiдорчыку можна было трапiць у астатнiя два, значна меншыя i сумежныя. У глыбiнi кватэры побач з кухняй месцiлiся прыбiральня i невялiчкая каморка, якая насiла гучнае iмя душавой. Яна i сапраўды магла б замянiць сабой душавую, каб толькi паставiць у ёй душ, усталяваць яго вертыкальна i згадзiцца прымаць дабратворны струмень без нiводнага руху.

Надзвычай высокiя столi i цесныя пакоi надавалi гэтай кватэры выгляд дзiўнага набору амаль цалкам шкляных паралелепiпедаў, якiя з усiх бакоў складалiся толькi з вокнаў i дзвярэй, так што мэблi не было куды прыткнуцца, а людзi, якiя траплялi туды, адразу гублялiся ў пранiзлiвым яркiм святле i, нiбыта ў доследным растворы, плавалi ў гэтым пастаўленым на бок акварыуме. Апроч таго, усе вокны выходзiлi на двор, цi, дакладней, упiралiся на невялiкай адлегласцi ў вокны абсалютна такога ж суседняга будынка, за якiмi амаль адразу бачыўся яшчэ адзiн двор. "Гэта наш люстраны кабiнет", - узрадавана казаў Ёна. Паводле парады Рато спальню было вырашана размясцiць у адным з маленькiх пакояў, а другi павiнен быў прызначацца дзецям, якiя неўзабаве ўжо мелiся нарадзiцца. Вялiкая зала ўдзень служыла Ёну майстэрняй, а ўвечары i калi сям'я ела - ператваралася ў агульны пакой. Зрэшты, есцi можна было i ў кухнi, адно каб нехта - Луiза цi Ёна - згадзiўся рабiць гэта стоячы. Каб дапамагчы сябрам, Рато панавыдумляў мноства розных мудрагелiстых прыстасаванняў. Дзякуючы рассоўным дзвярам, адкiдным столiкам i раскладным крэслам яму ўдалося кампенсаваць нястачу мэблi i, адначасова, яшчэ больш павялiчыць дзiўны выгляд гэтай i без таго арыгiнальнай кватэры, ператварыўшы яе ў сапраўдны куфэрак сюрпрызаў.

Але хутка пакоi напоўнiлiся карцiнамi i дзецьмi, i перад бацькамi паўстала пiльная патрэба падумаць пра новую перастаноўку. Да нараджэння трэцяга дзiцяцi Ёна працаваў у зале, Луiза вязала ў спальнi, а двое малых займалi апошнi, трэцi пакой, пераварочвалi там усё дагары нагамi i потым, як апантаныя, насiлiся па ўсёй кватэры. Цяпер жа, калi нарадзiўся трэцi, яму было вырашана аддаць адзiн закутак у майстэрнi, якi Ёна адгарадзiў палотнамi, утварыўшы нешта накшталт шырмы. Гэта дазваляла своечасова пачуць, калi дзiця пачынае галасiць, i адразу адгукнуцца на яго поклiч. Зрэшты, Ёну праз гэта турбавацца нiколi не прыходзiлася - першая каля калыскi заўсёды была Луiза. Яна не чакала, пакуль дзiця пачне крычаць, i заходзiла ў майстэрню загадзя, прычым рабiла гэта вельмi асцярожна i абавязкова на дыбачках. Ёну замiлоўвала такая далiкатнасць, але аднойчы ён паспрабаваў пераканаць жонку, што ён зусiм не такi ўжо чуллiвы i выдатна можа працаваць, нават калi яна будзе хадзiць нармальна i трошкi шумець. Луiза на гэта адказала, што, апроч усяго iншага, яе хвалюе i сон малога. Ёна быў зачараваны дабрынёю матчынага сэрца, што адкрылася яму так нечакана, i ад душы пасмяяўся са сваёй прамашкi. Ён не адважыўся прызнацца, што сваiмi засцярогамi Луiза перашкаджае яму больш, як тады, калi заходзiць не хаваючыся. Па-першае, такiя наведваннi цягнуцца даўжэй, а па-другое - Луiзiны рухi (а яна з'яўлялася шырока расставiўшы рукi, крыху адкiнуўшы ўсё цела назад i высока паднiмаючы перад сабою ногi) усё роўна не могуць быць непрыкмечанымi. Такiя захады нават супярэчаць яе намерам, бо кожны момант яна рызыкуе зачапiцца за якое-небудзь палатно, якiмi пазастаўляна майстэрня. Дарэчы, гэта здаралася. Тады грук будзiў дзiця, i яно, як магло, выказвала сваю незадаволенасць, што атрымлiвалася ў яго, памiж iншым, даволi пераканаўча. Бацька, зачараваны магутнасцю лёгкiх свайго сына, бег яго цешыць, i неўзабаве эстафету за iм пераймала жонка. Тады Ёна iшоў падымаць палотны, а пасля, з пэндзлем у руцэ, з захапленнем слухаў уладны i настойлiвы голас сына.

У той жа час, дзякуючы поспеху Ёны, у яго з'явiлася процьма сяброў. Гэтыя сябры нагадвалi пра сябе па тэлефоне цi неспадзявана завiтваючы ў госцi. Тэлефон, якi, усё загадзя ўзважыўшы, паставiлi ў майстэрнi, званiў часта i зноў жа на шкоду дзiцю, крыкi якога мяшалiся з назойлiвымi званкамi апарата. Калi ж Луiза ў такi момант выпадкова займалася iншымi дзецьмi, яна разам з iмi кiдалася ў майстэрню, дзе найчасцей ужо знаходзiла Ёну за тым, што ён, трымаючы ў адной руцэ дзiця, а ў другой - пэндзлi i тэлефонную трубку, прымаў мiлае запрашэнне на снеданне ў кампанii новых сяброў. Ёна быў у захапленнi ад таго, што з iм, чалавекам, якi можа весцi хiба што банальную гаворку, нехта хоча разам паснедаць; але выходзiць з дому ён лiчыў за лепшае ўвечары, бо не хацеў разбiваць свайго працоўнага дня. Але найчасцей, на жаль, у сябра выдаваўся вольны толькi сняданак, прычым менавiта гэты, i ён абавязкова хацеў правесцi яго ў кампанii дарагога Ёны. Дарагi Ёна згаджаўся: "Хай будзе па-вашаму!", вешаў трубку, прамаўляў: "Якi ўсё ж прыязны чалавек!" - i аддаваў дзiця Луiзе. Потым ён вяртаўся да працы, якая хутка перапынялася снеданнем цi абедам. Трэба было прыбiраць палотны, рассоўваць мудрагелiсты стол i сядаць за яго разам з дзецьмi. За ежай Ёна ўвесь час паглядаў на распачатую карцiну, i калi-нiкалi яму пачынала здавацца, што дзецi жуюць i глытаюць крыху марудна i праз гэта працэдура кожны раз цягнецца занадта ўжо доўга. Але неяк ён прачытаў у газеце, што, каб добра засвойваць харч, есцi трэба не спяшаючыся, i пасля гэтага заўсёды меў падставу парадавацца, калi доўга сядзеў за сталом.