Мопассан Де - Пампушка (на белорусском языке) Страница 7

Жанчыны здрыганулiся. Вочы гожанькай панi Карэ-Лямадон успыхнулi, яна трошкi нават збялела, быццам мысленна ўжо бачыла, як афiцэр спрабуе сiлай авалодаць ёю.

Мужчыны, якiя перагаворвалiся воддаль, падышлi да паняў. Люазо ажно шалеў i гатовы быў выдаць ворагу "гэтую дрэнь", звязаўшы ёй рукi i ногi. Але граф, нашчадак трох пакаленняў пасланнiкаў i сам надораны знешнасцю дыпламата, выказаўся за прымяненне спрытнага манеўра.

- Трэба яе пераканаць, - сказаў ён.

I змова пачалася.

Жанчыны падсунулiся блiжэй, размова стала агульная, i кожны панiжаным голасам стаў выказваць сваю думку. Зрэшты, на выгляд усё было вельмi прыстойна. Панi асаблiва ўмелi падбiраць далiкатныя словы i вытанчаныя ўдалыя выразы для азначэння сама брыдкiх паняццяў. Староннi нават нiчога не зразумеў бы - настолькi засцярожлiва падбiралiся выразы. Але так як годная цнота, у якую захiнаецца кожная свецкая панi, уласцiвая iм толькi напаказ, усе яны ў глыбiнi душы з вялiкай асалодай неспатольна смакавалi гэтую фрывольную прыгоду, адчуваючы сябе ў сваёй сферы, абладжваючы гэтую любоўную справу з пажадлiвасцю кухара-ласуна, якi гатуе абед другому.

Спакваля вяртаўся нават добры настрой, настолькi забаўная, урэшце, падалася iм уся гэтая гiсторыя. Граф раз-пораз падкiдаў даволi рызыкоўнае слоўка-другое, але рабiлася гэта настолькi тонка, што яны выклiкалi адно ўсмешку. Люазо адпускаў салянейшыя жарты, аднак нiхто iмi не абражаўся - ва ўсiх у галаве моцна засела думка, груба выказаная яго жонкай: "Раз гэта яе рамяство, дык якiя тут яшчэ могуць быць пераборы, каму адмаўляць, каму не?" Гожанькая панi Карэ-Лямадон, пэўна, думала нават, што на месцы Пампушкi яна хутчэй адмовiла б каму-небудзь iншаму, чым гэтаму афiцэру.

Змоўшчыкi доўга абмяркоўвалi тактыку асады, быццам гаворка была пра ўзяцце крэпасцi. Кожны ўзяў на сябе адпаведную ролю, дамовiлiся, якiя хто довады будзе пускаць у ход, якiя выконваць манеўры. Быў выпрацаваны план атак, хiтрых i неспадзяваных нападаў, якiя змусяць гэтую жывую цытадэль здацца ворагу.

Адзiн Карнюдэ адчужана трымаўся ў баку ад усiх гэтых намыслаў.

Увага змоўшчыкаў была настолькi паглынута задуманым, што нiхто не пачуў, як вярнулася Пампушка. Толькi засцярожлiвы шэпт графа: "Цсс!" - прымусiў усiх узняць вочы. Пампушка была ўжо ў пакоi. Усе адразу змоўклi i ў нейкай разгубленасцi спачатку нават не ведалi, як загаварыць з ёю. Графiня, лепей за iншых спрактыкаваная ў свецкай няшчырасцi, запыталася:

- Ну як, цiкавае было хрышчэнне?

Таўстушка, яшчэ ўсхваляваная абрадам, падрабязна апiсала ўсё: i аблiччы, i паставы, i саму царкву. Потым дадала:

- Так добра калi-нiкалi памалiцца!

Да снедання панi абмежавалiся ветлай увагай да яе, каб заваяваць яе давер i гэтым вымусiць яе паддацца iхнiм парадам.

Але як толькi паселi за стол, усчалося наступленне. Спачатку завялi адцягненую размову пра самаахвяраванне. Згадвалi прыклады з далёкай даўнiны: Юдзiф i Алаферна, потым, нi з таго нi з сяго Лукрэцыю i Сэкста, прыгадалi Клеапатру, якая прымала на сваiм ложы ўсiх варожых военачальнiкаў i прыводзiла iх да рабскай пакоры. Была нават расказана ўзнiклая ва ўяўленнi гэтых невукаў-мiльянераў фантастычная гiсторыя пра рымлянак, якiя нiбыта адпраўлялiся ў Капую закалыхваць у сваiх абдымках Ганiбала, а разам з iм i яго палкаводцаў i цэлыя фалангi наймiтаў. Потым былi ўспомнены ўсе жанчыны, якiя супынiлi заваёўнiкаў, зрабiўшы сваю плоць полем бiтвы, зброяй i сродкам запанавання, i гераiчнымi пешчамi перамаглi агiдных цi ненавiсных тыранаў, ахвяраваўшы сваёю цнотай дзеля помсты, спаўнення найвышэйшага абавязку.

Расказалi яшчэ, у цьмяных выразах, i пра адну ангельку старадаўняга i славутага роду, якая нават згадзiлася прывiць сабе жахлiвую хваробу, каб заразiць ёю Банапарта, якога цудам уратавала раптоўная слабасць у хвiлiны ракавога спаткання.

Усё гэта выкладалася прыстойна, стрымана, толькi сяды-тады прарывалася знарочыстая заўзятасць, каб падахвоцiць кампанiю да спаборнiцтва.

Зрэшты, можна было падумаць, што адзiнае прадвызначэнне жанчыны на зямлi гэта вечнае самаахвяраванне, бясконцае падначальванне выбрыкам салдатнi.

Абедзве манашкi, заглыбленыя ў свае думкi, здавалася, нiчога не чулi. Пампушка маўчала.

Ёй далi магчымасць думаць цэлы дзень. Але цяпер яе ўжо не называлi, як раней, "панi" - ёй гаварылi проста "паненка", хоць нiхто i не ведаў чаму; пэўна, таму, што хацелi спусцiць яе на ступеньку нiжэй з той вышынi, на якую яна ўзнялася ў агульным меркаваннi, i даць адчуць ёй усю ганебнасць яе рамяства.

Як толькi падалi суп, зноў з'явiўся пан Фалянвi i паўтарыў учарашнюю фразу:

- Прускi афiцэр пытаецца, цi панi Элiзабэт Русэ не змянiла свайго рашэння.

Пампушка суха адказала:

- Не, пане.

Але за абедам каалiцыя стала слабець. У Люазо вырвалася некалькi неасцярожных фраз. Кожны са скуры вылузваўся, намагаючыся выдумаць новы прыклад, а нiчога не выходзiла, калi раптам графiня, можа, ненаўмысна, а проста цьмяна адчуваючы патрэбу выказаць павагу да рэлiгii, папыталася ў старэйшай манашкi пра вялiкiя подзвiгi з жыцця святых. Бо шмат якiя святыя рабiлi ўчынкi, якiя ў нашых вачах былi б злачынствам; але царква лёгка даруе гэтыя правiны, калi яны ўчынены дзеля славы боскай або на дабро блiзкаму. Гэта быў неабвержны доказ, i графiня не прамiнула пакарыстацца iм. I вось, цi то з прычыны маўклiвага адабрэння, патаемнага патурання, якiя так адмыслова ўжываюць духоўныя асобы ўсiх рангаў, цi то з прычыны шчаслiвай незразумеласцi, ратоўнай някемкасцi, старая манашка зрабiла змоўшчыкам вялiкую падтрымку. З выгляду цiхманая, а выявiлася, што смелая, красамоўная i катэгарычная. Яна не блукала ў нетрах казуiстыкi; пераконаннi яе былi як з жалеза, вера непарушная, сумленне не ведала нiякiх згрызот. Для яе ў ахвярапрынашэннi Аўраама не было нiчога ненармальнага, бо яна сама не задумваючыся забiла б бацьку i мацi паводле загаду з неба; нiякая правiннасць, на яе думку, не магла ўгнявiць усявышняга, калi чалавек кiруецца высокай мэтай. Графiня ў жаданнi здабыць як мага болей карысцi з арэолу святасцi сваёй неспадзяванай саюзнiцы выклiкала яе на падрабязнае павучальнае тлумачэнне маральнага правiла: "Мэта апраўдвае сродкi". Яна задавала ёй пытаннi.

- Значыць, сястра, вы мяркуеце, што Богу прыемныя любыя шляхi i ён прабачае правiннасць, калi памкненне чыстае?

- Ды якiя могуць быць сумненнi, панi?! Даволi часта ўчынак сам па сабе варты асуджэння, бывае пахвальны дзякуючы пабуджэнню, якое натхняе на той крок.

I яна яшчэ доўга разважала гэтаксама, абмяркоўвала волю Бога, прадбачвала яго рашэннi, прыпiсвала яму ўмешванне ў справы, якiя, калi папраўдзе, зусiм яго i не абыходзяць.

Усё гэта падавалася замаскавана, спрытна, красамоўна. Але кожнае слова святой сястры ў манаскiм убраннi рабiла прабоiну ва ўгневаным супрацiўленнi куртызанкi. Потым гамонка трохi адхiлiлася ад галоўнага кiрунку, i манашка загаварыла пра манастыры яе ордэна, пра сваю iгуменню, пра сябе самую i пра сваю прывабную суседку, каханую сястру з абшчыны св. Нiкiфара. Iх выклiкалi ў Гаўр, каб даглядаць у шпiталях салдатаў, хворых на воспу. Яна расказвала пра гэтых няшчасных, падрабязна апiсвала iх пакуты. I вось, пакуль з капрызу гэтага прусака iх затрымваюць у дарозе, богведама колькi памрэ французаў, якiх яны, магчыма, уратавалi б! Даглядаць параненых i хворых ваенных было яе спецыяльнасцю; яна была i ў Крыме, i ў Iталii, i ў Аўстрыi, i, расказваючы пра свае вандроўкi, яна неспадзявана паказала сябе адной з тых хвацкiх i ваяўнiчых манашак, якiя нiбыта на тое i створаны, каб iсцi следам за войскам, падбiраць параненых у разгар бiтвы i лепей ад любога камандзiра адзiным словам утаймоўваць расхлябаных ваякаў; гэта была сапраўдная "ваенная сястра", i яе змарнелы, пабiты воспай твар быў як бы сiмвалам руйнаванняў, спрычыньваных вайной.

Пасля яе нiхто не сказаў нi слова, настолькi ўражлiвым падалося ўсё выказанае ёю.

Як толькi паабедалi, усе адразу заспяшалiся ў свае пакоi i выйшлi толькi назаўтра ранiцай, даволi позна.

Снеданне прайшло спакойна. Вычэквалi, каб зерне, пасеянае напярэдаднi, прарасло i закаласавала.

Апоўднi графiня прапанавала прагуляцца, i, як загадзя было дамоўлена, граф узяў Пампушку подручкi i трошкi адстаў з ёю ад iншых.

Ён гаварыў з ёю фамiльярным, апякунскiм, трохi пагардлiвым тонам, якiм салiдныя мужчыны размаўляюць з публiчнымi жанчынамi, называў яе "дзiця маё", паблажлiва апускаючыся да яе з вышынi свайго сацыяльнага становiшча, той само сабой зразумелай пашаны, якою быў ён акружаны. Ён без нiякiх хiтрыкаў прыступiў да сутнасцi справы:

- Значыць, вы намераны трымаць нас тут i падстаўляць, як i сябе самую, небяспецы ўсiх магчымых здзекаў, непазбежных у выпадку паражэння прускай армii, толькi б не рабiць прыемнасцi, якую вы рабiлi ў сваiм жыццi столькi разоў?

Пампушка нiчога не адказала.

Ён дзейнiчаў на яе ласкавасцю, доказамi розуму, заклiкаў да яе пачуццяў. Ён умеў заставацца на вышынi сваёй графскай годнасцi, быў галантны, калi гэта патрабавалася, лiслiвы, нават сардэчны. Ён расхвальваў паслугу, якую яна магла б зрабiць iм, гаварыў пра тое, як бы яны былi ёй удзячныя; а потым раптам весела загаварыў з ёю на "ты":