Михаил Булгаков - Майстар i Маргарыта (на белорусском языке) Страница 21

Як толькi пачынаў звiнець тэлефон, Варэнуха браў слухаўку i хлусiў у яе:

- Хто? Варэнуха? Яго няма. Некуды пайшоў з тэатра.

- Патэлефануй ты, калi ласка, яшчэ раз Лiхадзееву, - раззлавана сказаў Рымскi.

- Ды няма яго дома. Я Карпава туды пасылаў. Нiкога няма ў кватэры.

- Халера ведае што творыцца, - шыпеў Рымскi i пстрыкаў лiчыльнаю машынкаю.

Дзверы адчынiлiся, i капельдынер прывалок тоўсты пачак толькi што аддрукаваных дадаткова афiш. На зялёных аркушах вялiкiмi чырвонымi лiтарамi было надрукавана:

СЕННЯ I ШТОДЗЕННА Ў ТЭАТРЫ ВАР'ЕТЭ

ДАДАТКОВА ДА ПРАГРАМЫ:

ПРАФЕСАР ВОЛАНД

СЕАНСЫ ЧОРНАЕ МАГII З ПОЎНЫМ ЯЕ ВЫКРЫЦЦЁМ

Варэнуха адступiўся ад афiшы, накiнутай iм на макет, палюбаваўся ёю i загадаў капельдынеру неадкладна пусцiць усе экземпляры на расклейку.

- Добра, кiдка, - зазначыў Варэнуха пасля таго, як капельдынер выйшаў.

- А мне зусiм не падабаецца гэтая выдумка, - злосна зiрнуў праз рагавыя акуляры на афiшу i прабурчаў Рымскi, - i наогул я здзiўляюся, як яму дазволiлi гэта паказваць!

- Не, Рыгор Данiлавiч, не гавары, гэта даволi тонкi манеўр. Тут уся соль у выкрыццi.

- Не ведаю, не ведаю, нiякага тут цымусу няма, i заўсёды ён выдумае лiха ведае што! Хаця б паказаў гэтага мага. Ты яго бачыў? Дзе ён яго адкапаў, лiха яго ведае!

Высветлiлася, што Варэнуха, гэтаксама як i Рымскi, не бачыў мага. Учора Сцёпа ("як звар'яцелы", сказаў Рымскi) прыбег да фiндырэктара з напiсаным чарнавiком дагавора, загадаў яго перапiсаць i адразу ж выдаць грошы. I маг гэты змыўся, i яго нiхто не бачыў, акрамя Сцёпы.

Рымскi дастаў гадзiннiк, убачыў, што на iм пяць хвiлiн на трэцюю гадзiну, i зусiм азвярэў. I сапраўды! Лiхадзееў тэлефанаваў прыкладна ў адзiнаццаць гадзiн, сказаў, што прыйдзе праз паўгадзiны, i не толькi не прыйшоў, але i з кватэры знiк!

- У мяне ж работа стаiць! - гыркаў Рымскi i тыцкаў пальцам у стос непадпiсаных папер.

- Цi не трапiў i ён, як Берлiёз, пад трамвай? - гаварыў Варэнуха i прыцiскаў да вуха слухаўку, у якой чулiся густыя, працяглыя i зусiм безнадзейныя сiгналы.

- А добра было б... - ледзь чутна працадзiў скрозь зубы Рымскi.

У гэты момант у кабiнет увайшла жанчына ў форменнай куртцы, у фуражцы, у чорнай спаднiцы i ў тапках. З маленькай сумачкi на баку жанчына дастала беленькi квадрацiк i сшытак, спыталася:

- Дзе тут Вар'етэ? Звышмаланка вам. Распiшыцеся.

Варэнуха чаркануў у сшытку нейкую крывулiну i, як толькi зачынiлiся за ёй дзверы, разгарнуў квадрацiк.

Прачытаў тэлеграму, замiргаў вачыма i перадаў яе Рымскаму.

У тэлеграме было надрукавана наступнае: "Ялты Маскву. Вар'етэ. Сёння палове дванаццатай крымiнальны вышук з'явiўся шатэн начной сарочцы штанах без ботаў псiхiчны назваўся Лiхадзеевым дырэктарам Вар'етэ Маланкуйце ялцiнскi вышук дзе дырэктар Лiхадзееў".

- Вось табе i маеш! - усклiкнуў Рымскi i дадаў: - Яшчэ сюрпрыз!

- Лжэдзiмiтрый, - сказаў Варэнуха i загаварыў у тэлефонную слухаўку: Тэлеграф? На рахунак Вар'етэ. Прымiце звышмаланку... Вы чуеце?.. "Ялта, крымiнальны вышук... Дырэктар Лiхадзееў Маскве Фiндырэктар Рымскi"...

Незалежна ад паведамлення пра ялцiнскага самазванца, Варэнуха зноў пачаў шукаць Сцёпу па тэлефоне дзе мог i, зразумела, нiдзе не знайшоў. Якраз у той момант, калi Варэнуха трымаў у руцэ слухаўку i думаў, куды б яшчэ патэлефанаваць, увайшла тая самая жанчына, што прынесла i першую маланку, i ўручыла Варэнуху новы канверцiк. Варэнуха паспешна распячатаў яго, прачытаў надрукаванае i свiснуў.

- Што яшчэ? - спытаў Рымскi i нервова перасмыкнуўся.

Варэнуха моўчкi падаў тэлеграму, i фiндырэктар убачыў у ёй словы: "Малю верыць кiнуты Ялту гiпнозам Воланда маланкуйце вышуку пацвярджэнне асобы Лiхадзееў".

Рымскi i Варэнуха, прытулiўшыся, перачыталi тэлеграму i моўчкi вылупiлiся адзiн на аднаго.

- Грамадзяне! - раптам раззлавалася жанчына. - Распiсвайцеся, а потым будзеце маўчаць колькi вам хочацца! Я ж маланкi разношу!

Варэнуха, не адрываючы вачэй ад тэлеграмы, крыва чыркануў у сшытку, i жанчына знiкла.

- Ты ж з iм на пачатку дванаццатай гаварыў па тэлефоне? - з поўным неразуменнем загаварыў адмiнiстратар.

- Дык смешна гаварыць! - пранiзлiва закрычаў Рымскi. - Тэлефанаваў я яму цi не тэлефанаваў, а не можа ён зараз быць у Ялце! Гэта недарэчна!

- Ён п'яны... - сказаў Варэнуха.

- Хто п'яны? - спытаўся Рымскi, i абодва вытрашчылiся адзiн на аднаго.

Што тэлеграфаваў з Ялты нейкi вар'ят цi самазванец, у гэтым не было сумнення, але вось што было дзiўна: адкуль той ялцiнскi мiстыфiкатар ведае пра Воланда, якi толькi ўчора прыехаў у Маскву? Адкуль ён ведае пра сувязь Лiхадзеева i Воланда?

- "Гiпнозам..." - паўтарыў Варэнуха словы з тэлеграмы. - Адкуль яму вядома пра Воланда? - ён недаўменна памiргаў вачыма i крыкнуў рашуча: - Ды не, глупства, глупства, глупства!

- Дзе ж ён спынiўся, гэты Воланд, чорт бы яго ўзяў? - спытаўся Рымскi.

Варэнуха адразу патэлефанаваў у iнтурысцкае бюро i, на вялiкае здзiўленне Рымскага, паведамiў, што спынiўся Воланд на кватэры ў Лiхадзеева. Варэнуха пасля гэтага набраў нумар лiхадзееўскай кватэры i доўга слухаў, як густа гудзе ў слухаўцы. Сярод гэтых гудкоў аднекуль здалёку пачуўся цяжкi, пануры голас, якi праспяваў: "...скалы, мой приют..." - i Варэнуха вырашыў, што ў тэлефонную сетку аднекуль прарваўся голас з радыётэатра.

- Не адказвае кватэра, - сказаў Варэнуха i паклаў слухаўку на рычаг, хiба яшчэ раз паспрабаваць патэлефанаваць?

Ён не дагаварыў, у дзвярах паказалася тая самая жанчына, i абодва, Рымскi i Варэнуха, усталi ёй насустрач, а яна дастала з сумкi не белы, а нейкi цёмны аркушык.

- Гэта ўжо зусiм цiкава, - працадзiў скрозь зубы Варэнуха, правёў вачыма жанчыну, якая спяшалася. Першы аркушыкам завалодаў Рымскi.

"Доказ мой почырк i мой подпiс Маланкуйце пацверджанне наладзьце сакрэтны нагляд за Воландам Лiхадзееў".

За дваццаць гадоў працы ў тэатрах Варэнуха бачыў ўсякае, але тут ён адчуў, што розум яго быццам затуманьваецца, ён нiчога не мог нават прамовiць, акрамя звычайнага:

- Гэтага быць не можа!

Рымскi зрабiў iнакш. Ён устаў, адчынiў дзверы i раўнуў кур'ершы, якая сядзела на табурэтцы:

- Нiкога, акрамя паштальёна, не ўпускаць! - i замкнуў кабiнет на ключ.

Потым ён дастаў з пiсьмовага стала стос паперы i пачаў старанна параўноўваць тлустыя, з нахiлам улева, лiтары на фотаграме з лiтарамi на Сцяпанавых рэзалюцыях i яго подпiсах з вiнтавою закаручкаю. Варэнуха ўзлёг на стол i горача дыхаў у шчаку Рымскаму.

- Гэта яго почырк, - нарэшце прамовiў фiндырэктар, а Варэнуха адазваўся рэхам:

- Яго.

Адмiнiстратар прыгледзеўся да твару Рымскага i здзiвiўся перамене, якая адбылася з iм. I так худы фiндырэктар быццам яшчэ больш пахудзеў i нават пастарэў, а яго вочы ў рагавой аправе страцiлi сваю звычайную калючасць, i з'явiлася ў iх быццам не толькi трывога, але i смутак.

Варэнуха зрабiў усё, што робiць чалавек у хвiлiны вялiкага здзiўлення. Ён i па кабiнеце прабег, i рукi двойчы ўскiдаў угору, нiбы распяты, i выпiў цэлую шклянку вады з жаўтаватага графiна, i ўсклiкваў:

- Не разумею! Не ра-зу-ме-ю!

Рымскi ўсё глядзеў у акно i пра нешта напружана думаў. Становiшча ў фiндырэктара было даволi цяжкае. Трэба тут жа, адразу прыдумаць звычайнае тлумачэнне незвычайным з'явам.

Фiндырэктар прыплюшчыўся i ўявiў Сцёпу ў начной сарочцы i без ботаў, як той улазiў недзе а палове дванаццатае ў нейкi невядомы звышхуткасны самалёт, а потым яго, Сцёпу, i таксама а палове дванаццатае, як ён стаяў у адных шкарпэтках на аэрадроме ў Ялце... чортведама што такое!

Можа, i не Сцёпа сёння гаварыў з iм па тэлефоне з уласнае кватэры? Не, гэта гаварыў Сцёпа! Каб ён ды не ведаў Сцёпаў голас! Ды калi б сёння i не Сцёпа гаварыў, то не пазней чым учора, пад вечар, Сцёпа са свайго кабiнета прыйшоў у гэты самы кабiнет з гэтым праклятым дагаворам i раззлаваў фiндырэктара сваёй легкадумнасцю. Як гэта ён мог паехаць цi некуды паляцець, нiчога не сказаўшы ў тэатры? Ды каб ён i паляцеў учора вечарам, то да сённяшняга не даляцеў бы. Цi даляцеў бы?

- Колькi кiламетраў да Ялты? - спытаўся Рымскi.

Варэнуха перастаў бегаць i закрычаў:

- Думаў! Ужо думаў! Да Севастопаля чыгункаю амаль паўтары тысячы кiламетраў, ды да Ялты яшчэ дадаць восемдзесят кiламетраў. Паветрам, вядома, менш...

Гмы... Ага... Нi пра якiя цягнiкi не можа быць i гаворкi. Але што ж тады? Знiшчальнiк? Хто i на якi знiшчальнiк прапусцiць Сцёпу без ботаў? Навошта? Можа, ён зняў боты, як прыляцеў у Ялту? Але таксама: нашто? Ды нават i ў ботах яго ў знiшчальнiк не пусцяць! Ды i знiшчальнiк тут нi пры чым. Напiсана ж у пасланнi крымiнальнага вышуку, што з'явiўся туды а палове дванаццатай удзень, а гаварыў ён па тэлефоне ў Маскве... дазвольце... тут перад вачыма ў Рымскага паўстаў цыферблат гадзiннiка... Ён успомнiў, дзе былi стрэлкi. Жах! Гэта было ў дваццаць хвiлiн на дванаццатую гадзiну. Дык гэта ж што атрымлiваецца? Калi дапусцiць, што iмгненна пасля гаворкi Сцёпа кiнуўся на аэрадром i дапяў туды праз пяць, напрыклад, хвiлiн, што, дарэчы, таксама немагчыма, то атрымлiваецца, што самалёт, калi ён адразу ўзляцеў, за пяць хвiлiн адолеў больш за тысячу кiламетраў!! Значыць, за гадзiну ён можа праляцець болей чым дванаццаць тысяч кiламетраў! Такога не можа быць, а значыць, яго няма ў Ялце.